W poprzednim felietonie próbowałam pokazać, czym jest przemoc fizyczna wobec dziecka, jakie są jej przejawy, skutki i konsekwencje. Współwystępują z nią inne rodzaje przemocy oraz zaniedbania.

Przemoc emocjonalna

To przede wszystkim atmosfera niepewności i zagrożenia, jaka panuje w domu dotkniętym tego rodzaju przemocą. Często dzieci z takich rodzin odczuwają lęk, nie wiedzą, co może się wydarzyć, nie mają też pewności, jak zachowa się mama czy tata. Rodzina inaczej funkcjonuje, gdy do domu zaproszeni są goście. Wtedy potrafi odnosić się do siebie dobrze. Atmosfera udawania, która staje się dla dzieci czymś oczywistym i naturalnym, w rzeczywistości jest ogromnym obciążeniem dla ich psychiki.
Bywa, że rodzice poruszają z dziećmi problemy, które dotyczą świata dorosłych. Nierzadko dzieci, nastolatkowie - są powiernikami kłopotów małżeńskich, ran zadanych np. przez teściową czy wręcz stają się opiekunami rozdartych emocjonalnie rodziców. To bardzo trudne doświadczenie dla młodego człowieka. Dzieci, które doświadczają takiego odwrócenia ról, stają się często tzw. młodymi dorosłymi i rodzicami dla swoich rodziców. Pozostają bez dzieciństwa.

Przemoc słowna

To ten rodzaj przemocy, który zadaje rany bezpośrednio duszy dziecka. Łatwo bywa usprawiedliwiany i pomijany, gdyż zadanych ran nie widać gołym okiem. Są to przede wszystkim cyniczne i ironiczne uwagi na temat osoby dziecka - jego wyglądu, inteligencji, sposobu zachowania. To także zawstydzanie, krytykanctwo, przedrzeźnianie, przeklinanie, niesprawiedliwe traktowanie, krzyczenie, ciągłe porównywanie do innych osób, a także etykietowanie („Ale z ciebie niezdara i bałaganiarz”, „Łobuz jesteś i cwaniak”, „Jesteś zazdrośnica i kłamczucha” itp.). Przemoc słowna nigdy się nie kończy i jest stosowana później wobec samego siebie. Dzieci te powtarzają w nieskończoność to, co o sobie słyszą, i niejednokrotnie dodają określenia zdecydowanie gorsze.

Zaniedbanie

Zaniedbywać można na wiele sposobów. Wymienia się przede wszystkim zaniedbanie fizyczne, emocjonalne, intelektualne oraz duchowe. Jest to sytuacja, gdy rodzice nie dostarczają budulców niezbędnych do prawidłowego rozwoju dziecka. Zaniedbanie ma zdecydowanie bardziej niszczący wpływ na dziecko niż przemoc. Dzieci takie o wiele częściej ulegają przemocy, często wręcz prowokują swoim zachowaniem, aby ją wobec nich zastosować. Obwiniają się, ich poczucie wartości jest bardzo zaniżone. Brakuje im często zwykłej dziecięcej spontaniczności i radości. Nie potrafią patrzeć na przyszłość w sposób pozytywny i optymistyczny. Aby znaleźć budulce do rozwoju, poszukują jakiejkolwiek uwagi - dlatego tak często otwierają się nawet na raniący je kontakt. Jako już osoby dorosłe często nie mają celu w życiu, widzą słabe szanse na stworzenie szczęśliwej rodziny czy znalezienie satysfakcjonującej pracy. Jeśli stworzą rodzinę - niejednokrotnie zaniedbują własnego współmałżonka oraz dzieci. Wszelkie braki doznane w dzieciństwie, zwłaszcza te emocjonalne i duchowe, ludzie ci rekompensują sobie poprzez rzeczy materialne, ucieczkę w świat wirtualny, a nawet okultystyczny. Ich własne dzieci wielokrotnie stają się wykorzystywane w celu podnoszenia poczucia własnej wartości.
Przemoc i zaniedbanie tworzą zamknięty krąg. Łatwo przechodzą z pokolenia na pokolenie. Przerwać je może tylko wielkie pragnienie zmiany, wytrwała praca nad sobą i otwartość na dotknięcie zranionego serca Bożą łaską.