Jako najstarsza uczelnia w Lublinie i jeden z najstarszych uniwersytetów w Polsce, Katolicki Uniwersytet Lubelski od początku swojej działalności służy Bogu i ojczyźnie. Tak zaplanował ks. Idzi Radziszewski, który wraz z Polonią w Petersburgu i fundatorami - przemysłowcem Karolem Jaroszyńskim i inżynierem Franciszkiem Skąpskim - w 1918 r. podjął ideę stworzenia katolickiej uczeleni. Celem jej działalności miało być „prowadzenie badań naukowych w duchu harmonii między nauką i wiarą, kształcenie kadry inteligencji katolickiej oraz podnoszenie narodu na wyższy poziom życia religijnego i intelektualnego”. Tak też się stało. Jak pisze ks. prof. Stanisław Wilk w przedmowie do edycji Pism ks. Idziego Radziszewskiego, „z perspektywy ponad 90. lat działalności Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego lepiej dostrzega się odwagę i bardziej ceni zaangażowanie oraz śmiałość myśli tej niewielkiej grupy osób, która pod koniec I wojny światowej z ogromną determinacją przystąpiła do tworzenia Uniwersytetu w Lublinie. Jej prace i kierunki działań wytyczał i koordynował ks. prof. Idzi Radziszewski, założyciel i pierwszy rektor naszej Alma Mater”.
Pomysł założenia katolickiej uczelni został zaakceptowany na konferencji biskupów polskich w Warszawie z udziałem nuncjusza apostolskiego Achillesa Ratti. Na jej siedzibę wybrano Lublin, a pracę rozpoczęły cztery wydziały: Teologiczny, Prawa Kanonicznego, Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych oraz Nauk Humanistycznych. Po kilku latach funkcjonowania uczelni w tymczasowej siedzibie w gmachu Diecezjalnego Seminarium Duchownego w Lublinie, w styczniu 1922 r. Uniwersytet został przeniesiony do budynku dominikanów obserwantów z XVIII wieku przy Al. Racławickich, który do dziś jest jego główną siedzibą. Radość społeczności akademickiej miesiąc później przerwała śmierć ks. Idziego Radziszewskiego.

Wzór i świadek

Postać tego niezłomnego człowieka, jego zasługi w zakładaniu fundamentów i w budowaniu struktur organizacyjnych oraz utrwalaniu samodzielnego bytu i rozwoju katolickiej uczelni, przypominano podczas sesji zorganizowanej 23 lutego br., przez Wydział Filozofii. - Jak głęboka musiała być jego wiara, jak ufne musiało być jego zawierzenie Opatrzności Bożej, że w tak trudnych warunkach, bez większego zaplecza organizacyjno-instytucjonalnego potrafił w ciągu czterech lat nadać swojej dalekowzrocznej i odważnej myśli realne kształty w postaci kompetentnego zespołu pracowników naukowo-dydaktycznych i odpowiedniej infrastruktury dydaktycznej - mówił ks. prof. S. Wilk.
Założyciel KUL był przekonany o wadze obecności katolickiej uczelni w odbudowywanej po niewoli narodowej Polsce. Bez problemu przychodziło mu więc zbijać argumenty przeciwne jej utworzeniu. Ks. Radziszewski podkreślał, że „kamieniem węgielnym, na którym wspiera się zrąb uniwersytetu katolickiego, jest absolutnie bezstronne badanie naukowe”. Przypominając naukę Soboru Watykańskiego I stwierdzał zaś, że wiara i rozum nie tylko nie mogą być w niezgodzie, ale wręcz winny wzajemnie się wspierać. Przywoływał także słowa Stanisława Konarskiego: „W wychowaniu młodzieży na ludzi uczciwych i dzielnych obywateli kraju ku chwale Boga, ku podporze i ozdobie ojczyzny, widzimy cały i pierwszy cel wychowania” i podkreślał, że uniwersytet katolicki jako kontynuator tradycji rodzimych „opiera wychowanie na religii, nie wierząc w skuteczność moralności niezależnej i wychowania bez Boga”. Słowami S. Konarskiego posiłkował się także wówczas, kiedy wyjaśniał różnice między uniwersytetem katolickim a innymi, i przypominał, że wychowanie bez religii i bez Boga, prowadzi do rozprzężenia obyczajów i obniżenia norm etycznych.
W pamięci profesorów i studentów ks. Idzi Radziszewski pozostał jako człowiek, który dbał, aby w katolickiej uczelni były prowadzone badania naukowe i dydaktyczne w pełnej harmonii nauki i wiary, otwartej na nowe prądy i myśl teologiczno-filozoficzną i przyrodniczą. Założyciel KUL - jak podkreślał kard. Stefan Wyszyński - „przyniósł do Lublina swobodny oddech Europy, śmiałość myśli, umiejętność łączenia extremum, zdolność organizacyjną, umiłowanie prawdy oraz gotowość służenia wszystkim”. Jego idea pielęgnowana przez ponad 90 lat istnienia KUL, trwa do dziś, a uczelnia stała się „jednym z najważniejszych ośrodków myśli katolickiej, który wpływa na kształt nauki i kultury polskiej, zyskując szerokie uznanie w kraju i zagranicą”.