Piękna rzeźba, wykonana z kararyjskiego marmuru, usytuowana jest w atrium sanktuarium po lewej stronie owych Schodów (według pobożnego przekazu, przywiezionych przez św. Helenę z Jerozolimy z pałacu Piłata). Stoi na wysokim postumencie z napisem poświadczającym, że jest darem papieża Piusa IX, złożonym tu w roku 1875 – w 29. roku jego pontyfikatu. Początkowo „Zdjęcie z krzyża” umieszczone było w kaplicy św. Wawrzyńca (zwanej także Sancta Sanctorum), do której wiodą Święte Schody. W obecnym miejscu rzeźba zamknięta jest w szklanej gablocie.

Stało się tak, gdyż tę grupę figuralną – zwaną przez historyków sztuki „Opłakiwaniem” – pokochali ludzie, a ich nabożność objawiała się w żarliwej modlitwie i potrzebie dotknięcia ręki z figury Chrystusa. W końcu jej palce zostały ułamane. Gablota chroni całość rzeźby.

Pietę kojarzymy zwykle z dwiema osobami, z dwuosobową grupą – Matką Bożą i Jej Synem, jednak Sosnowski na swoim „Zdjęciu z krzyża” przedstawił kompozycję trzyosobową. W jej centrum widzimy Chrystusa, którego martwe ciało podtrzymuje siedząca po prawej stronie Matka Boża, a przypatruje się temu stojący z lewej strony Jan Ewangelista. Artysta zamknął tę – największą z wykonanych przez siebie – kompozycję w trójkącie, którego szczyt stanowi zwieńczenie drewnianego krzyża ustawionego za tymi postaciami, na osi pomiędzy Matką Bożą a św. Janem.

Najważniejszym elementem rzeźby jest ciało zdjętego z krzyża Chrystusa. Nagie, dobrze zbudowane, ze skromną opaską na biodrach, spoczywa na ziemi, prawym bokiem wsparte o kolana Matki – z prawą ręką przerzuconą przez Jej kolana, a lewą bezwładnie opuszczoną wzdłuż biodra.

Oparta na prawym ramieniu głowa powtarza typ ikonograficzny wcześniejszego posągu artysty – Chrystusa w grobie. Pociągłą twarz okala broda, nad ustami widać krótkie wąsy. Gęste długie włosy przedzielone są pośrodku. Pod wysokim czołem widać zamknięte oczy, nad nimi wyraźnie zaznaczone brwi. Wydatny nos jest prosty. Piękna twarz wyraża spokój.

Matka Boża, w miękko udrapowanej tunice, półkoliście zamykającej zarys szyi, podtrzymuje delikatnie głowę i lewe ramię Syna. Jej wysoko podniesiona głowa okryta jest długą chustą – welonem – spadającą po obu bokach twarzy w regularnych liniach fałd. Na osadzonej na mocnej szyi owalnej twarzy o klasycznych rysach – z szeroko otwartymi oczami, skierowanymi gdzieś w dal – maluje się bezbrzeżny smutek, rozpacz. Matka Bolesna nie pochyla się nad Synem, jak w wielu Pietach, ale Jej pełna tragizmu wyprostowana sylwetka ma w sobie szczególny majestat.

Św. Jan Ewangelista stoi w kontrapoście – oparty mocno na prawej nodze, z lewą ugiętą w kolanie i lekko wysuniętą do przodu, wyraźnie zarysowaną pod przerzuconą przez ramię togą, spod której widać tunikę. Ma zmarszczone w bólu czoło i ręce złączone dramatycznie na wysokości piersi. Młody smukły mężczyzna, pełen przerażenia, spogląda na dziejący się tuż obok dramat. Głowę lekko skłania w prawo i zapatrzony w dół przeżywa śmierć złożonego na ziemi Mistrza.

Zwraca uwagę piękny profil oblicza Apostoła. Gęste włosy, krótko przystrzyżone nad czołem, opadają krętymi puklami po obu stronach twarzy. Jest to jedna z najpiękniejszych głów w polskiej rzeźbie neoklasycystycznej.

Lechosław Lameński w monografii dotyczącej Oskara Tomasza Sosnowskiego napisał, że w tej rzeźbie „nie ma niepotrzebnych szczegółów ani estetycznych smaczków. Jest natomiast solidne wyczucie bryły i przestrzeni, jest dbałość o ogólny wyraz dzieła, co poparte dobrymi proporcjami postaci i ich związkiem uczuciowym czyni ze «Zdjęcia z krzyża» rzeźbę znaczącą, ważną w dorobku artysty”.

* * *

Mało kto wie, że Oskar Tomasz Sosnowski spoczywa na rzymskim cmentarzu Campo Verano w zapomnianym i niedawno zdewastowanym grobie przy Viale Principale. Spikerzy radia i telewizji relacjonujący każdego roku transmisję Mszy św. papieskiej odprawianej we Wszystkich Świętych wyliczają wielkich Polaków spoczywających na Campo Verano – ale nie jego.

Pragnę zwrócić uwagę na „Pietę” na Lateranie, o którą niemal ocierają się setki osób przemierzających na kolanach Święte Schody. Otrzymał ją i polecił umieścić w tym miejscu papież Pius IX. Potem wystawiono tam także jego figurę w postaci klęczącej. Niewielu ma świadomość, że wykonał ją również Polak z Nowomalina Oskar T. Sosnowski. „Zdjęcie z krzyża” – „Pieta” – umieszczone jest na cokole z lewej strony Schodów.

Bardzo zachęcam każdego, kto znajdzie się w Rzymie, aby wybrał się na Scala Santa i przyjrzał z pietyzmem tej niezwykłej grupie ikonograficznej oraz samemu Piusowi IX, którego figura na niskiej podstawie znajduje się z prawej strony przy wejściu do sanktuarium.

Radzę też zajrzeć na Campo Verano i złożyć hołd wielkiemu Polakowi, modląc się przy jego grobie. Nikt już nie zobaczy aniołka – dzieła samego artysty – umieszczonego na grobie 11 lat po jego śmierci. Został on skradziony i z pewnością sprzedany miłośnikowi i znawcy rzeźby. Był to „Anioł Nadziei”, na tle promieni wskazujący na niebo.

Dzięki pomocy ludzi dobrej woli udało się wyremontować i podpisać grób Oskara Tomasza Sosnowskiego, tak że bez trudu można go odnaleźć w głównej alei rzymskiego cmentarza Campo Verano.

Niech spoczywa w pokoju i chwali w niebie tych, których wyobrażenia rzeźbił na ziemi.