Według zapisków historycznych, ok. 1345 r. w Czaplach stał drewniany, kryty gontem kościółek pw. Bożego Ciała. Kościół nie przetrwał do naszych czasów, miał spłonąć po jednym z wieczornych nabożeństw od pozostawionej palącej się świecy. Nie wiadomo dokładnie, kiedy drewniana świątynia spłonęła. Ks. Wiśniewski w swoim dziele opisującym kościoły diecezji kieleckiej notuje: „W 1440 r. stał w Czaplach Wielkich kościół drewniany ku czci Bożego Ciała Wzniesiony” – w tym czasie dziedzicami wsi byli Jakub Trepka herbu Topór i Mikołaj Borziowski herbu Madrostki.

Świątynia na wzgórzu

Nowa, murowana świątynia została wybudowana w 1523 r., o czym informuje kamienna płyta wmurowana w południową część kościelnych murów. Architekt budujący świątynię starał się jej nadać styl romański, wzorując się – jak pisze ks. Wiśniewski – na kościele w pobliskich Wysocicach. Podobnie jak tam, tak i w Czaplach Wielkich znajduje się charakterystyczna kwadratowa kościelna wieża (z 1868 r.) posiadająca romańskie okna, która w górnych kondygnacjach przechodzi w ośmiokąt. Do kościoła w 1884 r. dobudowano kruchtę. Wizytujący parafię ks. Wiśniewski pisze, że: „Dach gontem pokryty. Na nim znajduje się wieżyczka z sygnaturką, poświęconą w 1875 r. przez biskupa Kulińskiego”. Obecnie świątynia pokryta jest blachą.

Kościelne krypty

W podziemiach kościoła znajdują się trzy groby. W jednym z nich pod starą zakrystią został pochowany w 1682 r. proboszcz ks. Ignacy Zieleniecki. Drugi grób znajduje się przy wejściu głównym od strony południowej, a trzeci od strony północnej. W grobowcu od strony północnej pochowana została Zofia z Badenich-Popiel – która własnym kosztem wyremontowała chylący się ku upadkowi kościół, wystawiła również drewnianą plebanię, a także murem otoczyła przykościelny cmentarz.

Kościół św. Bartłomieja

Obecnie patronem kościoła w Czaplach Wielkich jest św. Bartłomiej, uczeń Jezusa i męczennik. Jego wizerunek znajduje się w ołtarzu głównym. Artysta przedstawia św. Bartłomieja ze związanymi z tyłu rękami, które przytrzymują dwaj oprawcy, a trzeci nożem odcina skórę z piersi apostoła. Głowa świętego jest przekrzywiona, skierowana ku górze, tam też kieruje swój wzrok. Nie patrzy na to, co dzieje się wokół niego, nie zwraca uwagi na zadawany mu ból, patrzy w niebo, nie bacząc na swoich oprawców. Twarze dwóch z nich wyrażają zdziwienie i zakłopotanie. Święty nie wyrywa się, nie prosi o litość, nie krzyczy z bólu, tylko spokojnie poddaje się torturom. To musi ich przerażać. Według tradycji, tuż przed śmiercią na krzyżu św. Bartłomiej został odarty ze skóry, a następnie oprawcy odcięli mu głowę. Dlatego święty w ikonografii przedstawiany jest jako starszy mężczyzna z brodą trzymający w swoich rękach nóż i skórę. Artysta, który malował obraz dla świątyni w Czaplach Wielkich, przedstawił męczeńską śmierć apostoła, a nie tylko jego postać. Jednak i tutaj musimy oddać głos ks. Wiśniewskiemu. Obraz wraz z ołtarzem głównym czeka na renowację, więc trudno się dziwić, że nie zauważymy tego, co on naprawdę skrywa. Odwiedzający kościół blisko sto lat temu ks. Wiśniewski opisując malowidło, dodaje, że na obrazie: „W dali widać wojsko uzbrojone w lance, przypatrujące się męczeństwu”. Dzisiaj już „wojska uzbrojonego w lance” nie można rozróżnić, to sygnał, że ołtarz czeka na odnowienie, wzorem dwóch bocznych, którym nie tak dawno przywrócony został poprzedni blask. Obraz męczeństwa św. Bartłomieja namalował w 1865 r. Wojciech Eliasz.

Kościół bogaty w pamiątki

Niepozorny z zewnątrz kościół kryje w swoim wnętrzu prawdziwe dzieła sztuki, nic więc dziwnego, że kościół w Czaplach odwiedzają nie tylko pielgrzymi i turyści, ale także studenci Akademii Sztuk Pięknych z Krakowa. Do najpiękniejszych należy pomnik Dembińskich znajdujący się po północnej stronie kościoła. Jego wyglądem zachwycał się ks. Wiśniewski, który pomnik Dembińskich, ozdobiony bogatą armaturą z gipsu, tak opisał: „Nad tablicą jakby dobywające się płomienie, nad którymi Anioł z trąbą w prawej ręce, lewą wskazujący ku górze, zdaje się przypominać Sąd Boży. Pod spodem tablicy trupia głowa, a pod nią herb Dembińskich”. Zabytkiem jest boczny ołtarz od strony północnej, który kryje kolejny obraz Wojciecha Eliasza, przedstawiający Matkę Bolesną. Krakowski malarz wykonał obraz w 1878 r. Postać Matki Bożej pokryta jest posrebrzaną sukienką. Po przeciwnej stronie znajduje się ołtarz św. Józefa z Dzieciątkiem, a na ścianie południowej przy bocznym wejściu do kościoła ołtarz św. Jana Nepomucena.

Święty patron

– Bardzo uroczyście obchodzimy odpust ku czci naszego świętego patrona – mówi ks. Jacek Wójcicki, nigdy nie przenosimy odpustu na niedzielę – dodaje. Tak też było w tym roku. Odpust św. Bartłomieja wypadł w poniedziałek 24 sierpnia. Uroczystej sumie przewodniczył ks. prał. Henryk Jagodziński pracujący w Sekretariacie Stanu Stolicy Apostolskiej, homilię wygłosił ks. kan. Zbigniew Luty z parafii w Wolbromiu. We Mszy św. uczestniczyli także pochodzący z parafii Czaple Wielkie ojcowie karmelici – o. Adam Rusek świętujący 40. rocznicę święceń i o. Włodzimierz Durbas – który obchodził 30. rocznicę święceń. Byli obecni goście spoza parafii, a także przedstawiciele władz lokalnych. – Naszą chlubą są relikwie św. Bartłomieja – mówi Ksiądz Proboszcz, pokazując zabytkowy relikwiarz. Nie wiadomo, kto je podarował parafii. – Najprawdopodobniej darczyńcą był abp Chościak-Popiel, który pochodził z tych terenów – dodaje. Jest wielce prawdopodobne, że właśnie arcybiskup podarował parafii również relikwiarz z małą cząstką Drzewa Krzyża Świętego, zachował się odpowiedni dokument z przekazania relikwii. Kościół w Czaplach od lat jest remontowany, upiększany i odnawiany. Pomagają wszyscy: parafianie, wojewódzki konserwator zabytków i władze gminne, z którymi – jak mówi Ksiądz Proboszcz – współpraca jest wzorowa. – Ciekawostką jest fakt, że w parafii mamy dużo Bartków, to imię jest u nas popularne – dodaje. Jak widać święty męczennik dla wielu osób jest wzorem do naśladowania.

* * *

Fragment Litanii do św. Bartłomieja

Święty Bartłomieju, wzorze gorliwości apostolskiej,
Święty Bartłomieju, głosicielu Dobrej Nowiny,
Święty Bartłomieju, Apostole różnych ludów,
Święty Bartłomieju, kolumno Kościoła świętego,
Święty Bartłomieju, prześladowany dla Ewangelii,
Święty Bartłomieju, męczenniku za wiarę Chrystusową,
Święty Bartłomieju, krzyżowany na wzór Chrystusa,
Święty Bartłomieju, wierny Chrystusowi aż do śmierci.