Pisząc poniższy tekst o mojej książce, chcę, byśmy choć na krótko odeszli od spraw polityki oraz polityków. Dlatego nie będzie w nim o projekcie budżetu na 2013 r., który opiera się głównie na zaciąganiu kredytów w zagranicznych bankach; nie wykluczę z Kościoła posłów katolików, którzy opowiedzieli się za zabijaniem nienarodzonych dzieci z wadami genetycznymi; nie będę kpił z premiera, który chce fundować in vitro, bo to tak, jakby zająć się lotami człowieka na Marsa (według wyliczeń premiera, mamy w Polsce 1,5 mln niepłodnych kobiet, rząd opłaci 5 tys. procedur in vitro rocznie, czyli ostatnia kobieta w kolejce dostanie pieniądze na zabieg za 300 lat). Nie będę też pisał o tych posłach, którzy chcieli dopuścić uprawy GMO (roślin genetycznie zmodyfikowanych) „tylnymi drzwiami”, czyli w ustawie o nasiennictwie.

Książka, o której mowa, nosi tytuł: „Od Józefa do Maryi. Od Maryi do Józefa. Cztery wieki pielgrzymowania z Kalisza na Jasną Górę”. Napisałem ją na życzenie ks. prał. Jacka Ploty, kustosza sanktuarium św. Józefa w Kaliszu, i jak sądzę, odpowiada ona w części na pytanie: która z polskich pielgrzymek na Jasną Górę jest najstarsza, czy inaczej: która z nich ma nieprzerwaną tradycję pielgrzymowania?

Z mojej książki wynika, że palmę pierwszeństwa w pielgrzymowaniu na Jasną Górę dzierży właśnie Kalisz. Jasnogórskie oraz kaliskie zapisy dokumentują, że od 1637 r. pielgrzymka wychodziła z kaliskiej kolegiaty i zmierzała utartą trasą przez Głuszynę, Wieluń, Krzepice, Kłobuck do Częstochowy. Razem 156 kilometrów - i drugie tyle z powrotem. W tym roku przypadła więc pielgrzymka jubileuszowa: 375.

Udało się jednak odszukać w dokumentach jeszcze starszą datację, mianowicie oprócz wspomnianego roku 1637, istnieje zapis mówiący o pielgrzymce na Jasną Górę w roku 1607 uczniów z jezuickiego kolegium w Kaliszu. Można domniemywać, że pielgrzymowali oni na Jasną Górę każdego roku, ponieważ spośród nich wielu wstąpiło do Zakonu Paulinów, m.in. Augustyn Kordecki. Wiadomo również, że w 1618 r. wyruszyła z Kalisza na Jasną Górę piesza pielgrzymka z kościoła Ojców Franciszkanów, zorganizowana przez Bractwo Męki Pańskiej. Wyszli z Kalisza 30 kwietnia, a wrócili 7 maja, aby następnego dnia uczestniczyć w odpuście patrona swojego kościoła, św. Stanisława. Pielgrzymowano wówczas na Jasną Górę w różnych terminach, jednak najczęściej na odpust Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, 8 września, aby podziękować za doroczne plony, za żniwa. Ale pielgrzymowano też z Kalisza na odpust Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, 15 sierpnia.

Z jasnogórskich rejestrów wynika, że do końca XIX wieku przychodziły na Jasną Górę pielgrzymki kaliszan w tych dwóch terminach. Dopiero w XX wieku utrwaliła się tradycja pielgrzymki sierpniowej. Co jednak charakterystyczne, od bardzo dawna kaliscy pielgrzymi przybywali na Jasną Górę już wieczorem 13 sierpnia lub 6 września, aby pełne dwa dni spędzić w Częstochowie i dopiero następnego dnia po odpuście wyruszyć w drogę powrotną. I tak jest do dzisiaj. Pod tym względem pielgrzymka kaliska należy do wyjątkowych, bowiem mało jest grup, które tak długo przebywają na Jasnej Górze i następnie tą samą drogą wracają do domu.

Zarówno dla dziejów kaliskiego sanktuarium św. Józefa, jak i dla historii kaliskiej pielgrzymki byłoby bardzo ważne, gdyby udało się dowieść, że początek regularnego pielgrzymowania kaliszan na Jasną Górę łączy się z powstaniem w połowie XVII wieku sanktuarium św. Józefa, a jeszcze szczegółowiej: z pojawieniem się w maryjnej kolegiacie obrazu Świętej Rodziny. Dodam: pojawieniem cudownym, ponieważ namalowania obrazu domagał się sam św. Józef, objawiając się we śnie jednemu z okolicznych mieszkańców. Brzmi to jak ludowe podanie, faktem wszak pozostaje, że ten bardzo cenny artystycznie obraz nie ma swojego autora, a od chwili pojawienia się w kaliskiej kolegiacie zasłynął niezliczonymi łaskami. W tym też kontekście tradycyjne hasło pielgrzymki „Od Józefa do Maryi” oraz powrotu „Od Maryi do Józefa” ma swoje historyczne uzasadnienie.

I wracając do pytania, która z pielgrzymek jest najstarsza (o pierwszeństwo zabiega kilka pielgrzymek, m.in. gliwicka, żywiecka oraz sieradzka) - jak sądzę, dla samej idei pielgrzymowania nie powinno to być aż tak istotne, ponieważ od początku było to pielgrzymowanie do miejsca, w którym wszyscy spotykali się jako jedna rodzina wierzących, pielgrzymowali, aby oddać hołd Matce Bożej, a jednocześnie doznać głębszych przeżyć: nawrócenia, przemiany swojego życia, uzdrowienia, zbliżenia się do Chrystusa. Nie pozbawiając żadnej pielgrzymki jej historycznego dziedzictwa, mówiąc o pierwszeństwie, trzeba zachować umiar, ponieważ ostatecznie najważniejsze jest wszystko to, co przez wieki dokonuje się na Jasnej Górze w ludzkich sercach. (Zainteresowanych odsyłam do mojej książki, którą można nabyć w kaliskim sanktuarium św. Józefa).

* * *

Czesław Ryszka
Pisarz i polityk, publicysta „Niedzieli”, poseł AWS w latach 1997 - 2001, w latach 2005-2011 senator RP;
www.ryszka.com