Wielki Post to szczególny czas nawrócenia i przemiany. Trwa od Środy Popielcowej do Wielkiego Czwartku, a dokładnie do Mszy Wieczerzy Pańskiej wyłącznie. Msza Wieczerzy Pańskiej należy już bowiem do Triduum Paschalnego.
Liturgia rzymska okres Wielkiego Postu nazywa Quadragesima ("Czterdziestnica"). Nazwę tę pod koniec IV w. dla Palestyny poświadczają zarówno św. Hieronim (+419), wielki teolog i doktor Kościoła, jak i Egeria, pochodząca - jak się przypuszcza - z Galii lub Hiszpanii pątniczka, która prawdopodobnie w latach 80. IV w. po Chrystusie odbyła pielgrzymkę do Ziemi Świętej, opisaną w odkrytym w 1884 r. pamiętniku podróży. Podobnie Sobór w Nicei (odbyty w roku 325) używa terminu Quadragesima Paschae ("Czterdziestnica Paschy").
Św. Ireneusz, biskup Lionu, (+ ok. 202) w liście do papieża Wiktora I (+ 200), napisanym ok. roku 190 po Chrystusie w związku ze sporem z kwartodecymanami co do daty świętowania Paschy, wspomina, że niektórzy chrześcijanie pościli przed Paschą w Wielki Piątek, inni - w Wielki Piątek i w Wielką Sobotę, przy czym byli wśród nich tacy, którzy czynili to przez 40 godzin w nawiązaniu do spoczynku Chrystusa w grobie przez 40 godzin.
O dwudniowym poście przed Wielkanocą w I. poł. III w. pisze także wybitny starożytny łaciński pisarz Tertulian (+ ok. 240) w dziele O poście. Syryjskie Didascalia, pochodzące również z III w., mówią o poście trwającym w tygodniu poprzedzającym Wielkanoc od poniedziałku do czwartku. Kilkudniowy post przed Paschą, choć jeszcze nie w zinstytucjonalizowanej formie, opisuje także Dionizy (+264/265), biskup Aleksandrii i uczeń Orygenesa. Św. Atanazy z Aleksandrii (+373) w liście pasterskim skierowanym do wiernych w 334 r. z okazji Wielkanocy wspomina już o 40-dniowym poście.
Podobnie Egeria poświadcza 40-dniowy post w Kościele Jerozolimskim pod koniec IV w., a także na terenach Hiszpanii i Galii (jeśli stamtąd pochodziła), przy czym w Jerozolimie post trwał 8 tygodni, gdyż dniami postu nie były ani soboty, ani niedziele (z wyjątkiem jednej soboty - Wigilii Paschy, kiedy trzeba było pościć).
Reklama
O 40 dniach przygotowania do Wielkanocy (choć raczej w odniesieniu do oczekujących na przyjęcie chrztu), pisze w czwartej ze swoich katechez także św. Cyryl Jerozolimski (+ ok. 386), a Euzebiusz, biskup Cezarei (+339) wskazuje, że 40-dniowe wielkopostne ćwiczenia naśladują historie z życia Mojżesza i Eliasza.
Reklama
Z końca IV w. pochodzą świadectwa dotyczące Kościoła Zachodniego: św. Ambrożego (+397), biskupa Mediolanu i św. Augustyna (+430) w odniesieniu do Afryki Północnej.
W Rzymie do IV w. post przed doroczną pamiątką Zmartwychwstania Pańskiego trwał tydzień.
W poł. IV w. dołączono do niego jeszcze 3 tygodnie, co poświadcza historyk Sokrates (+ po roku 439) w Historii Kościoła (będącej kontynuacją Historii Euzebiusza), z wykluczeniem sobót i niedziel. W VI w. w Rzymie post rozpoczynał się 6 tygodni przed Wielkanocą. Jednak po odliczeniu niedziel (które jako "Mała Pascha" nie dopuszczały postu i praktyk pokutnych) post trwał właściwie 36 dni.
Dlatego wydłużono go o dni poprzedzające szóstą niedzielę przed Wielkanocą: środę, czwartek, piątek i sobotę. Tak więc Środa Popielcowa, powszechnie przyjęta na Zachodzie, stała się początkiem Wielkiego Postu i ostatecznie została wpisana do Mszału Rzymskiego Piusa V z roku 1570.
Od czasów papieża Grzegorza Wielkiego (+604) datuje się powstanie tzw. Przedpościa. Niedziele Przedpościa zwane były: Pięćdziesiątnicą, Sześćdziesiątnicą, Siedemdziesiątnicą. Późniejsze ich polskie nazwy to: Niedziela Starozapustna, Mięsopustna, Zapustna. Niedziele te, choć przyjęte np. przez klasztory w Galii (i potwierdzone w VI w. przez gallikańskie synody), a także przez liturgię rzymską, są raczej pochodzenia wschodniego, a ich geneza łączy się z potrzebą uzupełnienia (do 40) brakujących dni Wielkiego Postu po odliczeniu sobót i niedziel tego okresu.
Reklama
Tak więc już na 3 tygodnie przed Wielkim Postem Kościół wprowadzał pokutny, fioletowy kolor szat liturgicznych, usuwał ze Mszy św. odmawianie Gloria i śpiew radosnego Alleluja, i nakazywał również w okresie Przedpościa złagodzony nieco post. Zniósł go dopiero w roku 1284 papież Innocenty IV (+1254). Natomiast ostatnia reforma liturgiczna zniosła całe Przedpoście. Opuszczenie czasu Przedpościa ukazało na nowo symboliczną wymowę 40 dni Wielkiego Postu.
Chociaż przygotowanie do Paschy, z biegiem czasu określone dokładnie przez uchwały różnych synodów, wyrosło z duchowej potrzeby chrześcijan i ich ostrej świadomości znaczenia Zmartwychwstania Pańskiego, niestety, wraz z uzyskaną przez Kościół wolnością religijną i nagłym wzrostem liczby wiernych, wielu wyznawców Chrystusa nie prowadziło życia zgodnego z zasadami Ewangelii.
Reklama
Nadchodząca więc Wielkanoc stała się okazją do wewnętrznej przemiany, do procesu rozpoczynanego w Środę Popielcową i trwającego przez 40 dni.
Dlaczego tak wielkie znaczenie przywiązywano do tego, aby ów okres poprzedzający doroczną Paschę trwał 40 dni? Otóż liczba 40 w Piśmie Świętym ma wymiar symboliczny. Stąd też liczba 40 dni postu tak naprawdę nigdy nie była rozumiana w sensie ściśle matematycznym, lecz zdecydowanie duchowym. 40 dni pościł na pustkowiu Chrystus. 40 dni trwał biblijny potop. 40 dni i nocy przebywał Mojżesz na Synaju. 40 dni i nocy wędrował Eliasz na górę Horeb. O 40 dniach mówił Jonasz, gdy nawoływał do przemiany mieszkańców Niniwy. Przez 40 dni nękali Izraelitów Filistyni zanim zostali zwyciężeni przez Dawida. Wreszcie przez 40 lat błąkał się po pustyni naród wybrany zanim wszedł do Ziemi Obiecanej.
Liczba 40 jest więc w Biblii niejako zarezerwowana dla dzieł oczyszczenia, dzieł przygotowania do jakiegoś ważnego, przełomowego wydarzenia w historii pojedynczego człowieka, historii danego narodu i całej historii zbawienia. Dlatego też właśnie okres przygotowania do pamiątki Wielkiej Nocy Zmartwychwstania Chrystusa wydłużono do 40 dni i uznano, że najlepszym sposobem przygotowania się oraz odrodzenia duchowego i moralnego będzie asceza, pokuta i post.
Promuj akcję na swojej stronie internetowej
Wklej kod na swojej stronie internetowej (750px x 200px)
<a href="https://www.niedziela.pl/wielkipost"><img src="https://www.niedziela.pl/download/baner-niezbednik-wielkopostny-2023-750x200.jpg" alt="niedziela.pl - #NiezbędnikWielkopostny2023" /></a>
Wklej kod na swojej stronie internetowej (300px x 300px)
<a href="https://www.niedziela.pl/wielkipost"><img src="https://www.niedziela.pl/download/baner-niezbednik-wielkopostny-2023-300x300.jpg" alt="niedziela.pl - #NiezbędnikWielkopostny2023" /></a>
Jeżeli potrzebujesz banera o innym rozmiarze lub umieściłeś baner, napisz do nas: internet@niedziela.pl
