Tradycja związana z pielgrzymkową rolą Częstochowy jest zjawiskiem unikatowym w skali kraju. W mieście, będącym duchową stolicą Polski, powstała w 2007 r. placówka podejmująca trud ochrony dziedzictwa i badań nad fenomenem pielgrzymowania na Jasną Górę - Muzeum Pielgrzymowania, które funkcjonuje w ramach Muzeum Częstochowskiego. Jego siedziba znajduje się przy głównym trakcie miasta - w alei Najświętszej Maryi Panny 47. Muzeum Pielgrzymowania daje szansę podejmowania systematycznych działań w celu ochrony dziedzictwa i prowadzenia badań nad fenomenem pielgrzymowania na Jasną Górę. Muzeum działa szczególnie w sferze badań nad socjologią ruchu pielgrzymkowego, zajmuje się wpływem ośrodka pielgrzymkowego na kształtowanie kultury i świadomości religijnej Polaków, odzwierciedleniem tradycji pielgrzymowania w narodowej twórczości artystycznej i dewocyjnej oraz nad rolą Częstochowy jako ośrodka pielgrzymkowego. Powołana
Rada Naukowa Muzeum Pielgrzymowania pod kierownictwem prof. Antoniego Jackowskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego, podjęła trud realizacji zadań, których efektem są konkretne ekspozycje, m.in.: „Siedem spojrzeń na jedną rzeczywistość. Spotkanie pielgrzymek”, „Rzeczywistość najbliższa - Częstochowa wśród europejskich ośrodków pielgrzymkowych”. Na wystawie znajdują się m.in. wypożyczone z Klasztoru Jasnogórskiego cenne zbiory wotów i pamiątek pielgrzymich (metalowe serca, ryngrafy, różańce). Są też krzyże wykonane przez pielgrzymów, ofiarowane Matce Bożej. Ekspozycję uzupełniają obrazy autorstwa Aleksandra Markowskiego i Władysława Ratusińskiego, tematycznie związane z pielgrzymowaniem na Jasną Górę. Ważną ekspozycją jest wystawa „Millennium kontra 1000-lecie”. Przedstawia fotografie ilustrujące dwie wielkie uroczystości roku 1966 - kościelne obchody millennium chrześcijaństwa i zorganizowane przez władze PRL-u uroczystości związane z tysięczną rocznicą powstania państwa polskiego, mające odciągnąć ludzi od uczestnictwa w obchodach kościelnych.
Na uwagę zasługuje wystawa pt. „Medalik, książeczka, obrazek. Historia dewocyjna Częstochowy”. Prezentowane są eksponaty związane z kultem Cudownego Obrazu Matki Bożej, takie jak obrazy i pamiątki z wizerunkiem Matki Bożej Częstochowskiej, metalowe plakietki, ryngrafy, szkaplerze i obrazki, a także różańce, pasyjki, książeczki wykonane w częstochowskich warsztatach i drukarniach.
Duże zainteresowanie zwiedzających wzbudziła wystawa „Pielgrzymki i sanktuaria na dawnej pocztówce”. Prezentowana jest kolekcja pocztówek prof. Antoniego Jackowskiego, wybitnego znawcy ruchów pielgrzymkowych w Europie i na świecie.
Według prof. Jackowskiego, Muzeum winno stać się swoistą skarbnicą wiedzy o historii światowego i polskiego pielgrzymowania, z uwzględnieniem Częstochowy, nie zapominając o fenomenie pielgrzymowania Jana Pawła II. Wystawy te winny uświadamiać zwiedzającym odwieczną tradycję religijności, patriotyzmu i kształtowania wiary cechującej Polaków.
Współorganizatorem jednej z wystaw, zatytułowanej „30. rocznica I Pielgrzymki Ojca Świętego Jana Pawła II do Ojczyzny, 2 - 10 czerwca 1979 r.” jest „Niedziela”.
Wystawa prezentuje fotografie Ryszarda Rzepeckiego z tejże pielgrzymki. Ekspozycja została połączona z promocją albumu „Niedzieli” „Jan Paweł II w Polsce 1979 r. Musicie być mocni mocą wiary!”, który został dołączony do jednego z numerów „Niedzieli” z datą 31 maja 2009 r. Album zawiera fragmenty przemówień i homilii Jana Pawła II z I pielgrzymki do Ojczyzny, które ubogacone zostały m.in. zdjęciami Ryszarda Rzepeckiego i Stanisława Markowskiego.