Nowym szefem Redakcji Audycji Katolickich TVP został o. Michał Legan, rzecznik Jasnej Góry, medioznawca, wykładowca na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie. Ks. dr Marcin Iżycki został wybrany dyrektorem Caritas Polska na drugą, pięcioletnią kadencję.

Katechizacja w szkole i parafii, wzajemna komplementarność

Głównym tematem 392. zebrania plenarnego biskupów była katecheza - zarówno nauka religii w szkole, jak i katecheza przyparafialna.

- Podczas dyskusji biskupi podkreślili konieczność ożywienia katechezy parafialnej i ewangelizacyjnej, która daje możliwość doświadczenia wiary, modlitwy i wspólnoty Kościoła – stwierdza komunikat z obrad, wyjaśniając, że „apel o katechezę parafialną nie oznacza jednak rezygnacji z lekcji religii w szkole. Katecheza w parafii i lekcje religii stanowią bowiem dwie rzeczywistości wzajemnie się uzupełniające”.

- Biskupi są zgodni co do tego, że nie da się scedować przygotowania do sakramentów na szkołę, bo to nie jest jej funkcją - powiedział KAI abp Grzegorz Ryś. Podkreślił, że nauka religii w szkole nie “załatwi” wszystkiego, jeśli chodzi o formację młodego pokolenia do wiary. Wyjaśnił, że niezależnie od nauki religii w szkole, towarzyszyć musi temu katechizacja w parafii, gdzie – oprócz rodziny - następuje właściwa inicjacja wiary.

Z kolei bp Wojciech Osial, przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego KEP poinformował, że dyskusja poświęcona była zagadnieniu katechezy w wielu wymiarach, tak w odniesieniu do szkolnej lekcji religii, jak i katechezy przyparafialnej. Mocno skoncentrowana była uwaga na ożywieniu katechezy w parafii. Powstał apel, aby w diecezjach tworzone były szkoły katechistów. Urząd katechisty utworzył niedawno papież Franciszek. Katechista rozpoczyna swoją służbę wśród tych, którzy są na peryferiach wiary i moralności. Ma być świadkiem wiary, nauczycielem, mistagogiem prowadzącym do przyjęcia sakramentów świętych i towarzyszem w dalszej wierze.

W opinii przewodniczącego Komisji Wychowania Katolickiego, trzeba też "skupić się na wyzwaniach ewangelizacyjnych, aby docierać do tych, którzy mają różne trudności". Biskupi nie chcą ponadto pomijać tych młodych osób, które wprawdzie już wypisały się z lekcji religii, gdyż chcą im proponować alternatywne formy formacji religijnej.

Biskupi zastanawiali się też nad kierunkami nowelizacji „Dyrektorium katechetycznego”. Dokument ten stanowi m.in. podstawę do opracowywania programu katechizacji i podręczników. Polskie „Dyrektorium katechetyczne” ma już ponad dwadzieścia lat. - Żyjemy natomiast w czasach, które przechodzą bardzo intensywne przemiany kulturowe, religijne, społeczne. Potrzeba więc nowego dokumentu, który podejmie rodzące się wyzwania i który zarysuje drogi dla nowej katechezy - mówił w niedawnym wywiadzie dla KAI przewodniczący Komisji Wychowania Katolickiego KEP.

W tym celu powołany został zespół, który rozpoczął już prace nad pierwszym schematem koniecznych zmian. Wszystkie propozycje będą poddawane konsultacjom i przedstawiane oraz omawiane na kolejnych zebraniach plenarnych Episkopatu. - W "Dyrektorium" trzeba będzie mocno podkreślić wyzwania ewangelizacyjne oraz obecnie przemiany religijne, przemiany związane z pandemią, mamy napływ Ukraińców. Musi z nim zostać zawarta kwestia odnowy katechezy parafialnej oraz odwieczny problem katechizacji dorosłych. To jest pytanie o formację religijną w rodzinach. Rodzina jest pierwszym środowiskiem wiary - dodał bp Osial.

Odnosząc się do zjawiska rezygnacji części młodzieży ze szkolnych lekcji religii abp Ryś powiedział KAI, że udział w tych zajęciach jest niewątpliwie jakimś znakiem przynależności do Kościoła, ale młodzi podejmują nieraz decyzje bardzo szybko czy wręcz lekkomyślnie. Ponadto wynikają one z wielu czynników, niekoniecznie z utraty wiary.

Zdaniem metropolity łódzkiego, niepokój mogą zaś wzbudzać spadki innych wskaźników, a dotyczące zwłaszcza pokolenia 18-24-latków. Chodzi o liczbę dominicantes (uczestników niedzielnej Mszy św.), communicantes (przyjmujących w niedzielę Komunię św.) i tych, którzy się regularnie modlą. “Tu spadki są bardzo istotne, jeśli nie alarmujące” - ocenia hierarcha.

Abp Ryś zwraca uwagę, że jeśli chodzi o grupy wiekowe, to najszybciej sekularyzacja dokonuje się wśród osób pomiędzy 18 a 24 i 25-34 lata. Z jednej strony wyniki te diagnozują jakość szkolnej religii, tzn. pokazują, że wcale nie musi ona przekładać się na wiarę, pobożność, modlitwę i doświadczenie Pana Boga. Po drugie, uważa duchowny, jeśli ta tendencja się utrzyma, to wpłynie negatywnie na przekaz wiary następnemu pokoleniu: ludzie, którzy nie chodzą do kościoła z pewnością nie będą prowadzić do niego swoich dzieci.

“To, co w Polsce było zawsze mocne: międzypokoleniowy przekaz wiary w rodzinie, dzisiaj - w opinii socjologów - jest bardzo poważnie zagrożony” - zwraca uwagę metropolita łódzki.

Diecezjalny etap synodu o synodalności

Drugim istotnym tematem spotkania biskupów w Zakopanem było podsumowanie diecezjalnego etapu zwołanego przez papieża Franciszka synodu o synodalności. Odpowiedzialny z ramienia Episkopatu za prowadzenie tego etapu w Kościele w Polsce jest abp Adrian Galbas jako przewodniczący Rady Apostolstwa Świeckich.

Abp Galbas przypomniał, że obecnie Kościół w Polsce znajduje się na etapie zbierania syntez, spływają one z poszczególnych diecezji od wspólnot zakonnych i wielu różnych ruchów katolickich. Opracowania te będą przyjmowane do 30 czerwca i są gromadzone przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego (ISKK), który - wsparty przez kompetentne osoby - opracuje syntezę ogólnopolską. Zostanie ona opublikowana około połowy sierpnia.

Zgodnie z watykańskim vademecum, wszystkie syntezy powinny być upublicznione, więc każdy będzie miał dostęp do polskiej syntezy prac synodalnych. “Sądzę, że będzie to także okazja do zorganizowania dyskusji i zastanowienia się jak jest, jak powinno być i co zrobić, żeby było “jak najbliżej tego, jak powinno być” - powiedział KAI abp Galbas.

Arcybiskup bardzo pozytywnie ocenił jakość spotkań zespołów synodalnych. “Na początku wielu odchodziło do synodu jak do jeża, ale potem, kiedy pozbyli się swoich uprzedzeń to zobaczyli, że to nie jest jeż, a przynajmniej, że nie ma jakichś kłujących kolców” - stwierdził duchowny.

Okazało się także, jak zaznaczył, że choć Kościół w Polsce jest zróżnicowany, to wiele problemów ma wspólnych. “Dyskusje koncentrowały się, co widać w nadesłanych już dokumentach, w takich obszarach jak relacje duchowni - świeccy i jakość duszpasterstwa ze szczególnym uwzględnieniem ludzi młodych” - powiedział KAI abp Galbas.

Nawiązując do hasła synodu: "Ku Kościołowi synodalnemu: komunia, uczestnictwo i misja" abp Galbas z niepokojem zauważył, że w wypowiedziach synodalnych najsłabiej jest zauważana kwestia misyjności Kościoła. “Prowadzi to do bardzo pesymistycznego wniosku, że jesteśmy w Kościele w Polsce tak zakręceni wokół siebie samych i naszych własnych spraw, że zapominamy o tej najważniejszej, dla której Kościół istnieje czyli o ewangelizacji” - powiedział duchowny. Jego zdaniem ten wniosek powinien bardzo mocno dać do myślenia Kościołowi w naszym kraju i skłonić do pytania, dlaczego tak się dzieje.

Abp Galbas powiedział, że troską biskupów jest teraz to, aby wraz z przekazaniem syntez - z diecezji, zakonów czy ruchów - duch synodalny nie obumarł. “Jest już pomysł na wsparcie tych zespołów, które będą tego chciały po to, żeby - najkrócej mówiąc - było więcej Kościoła w Kościele, więcej Kościoła w parafii na wszystkich jego poziomach. Myślę, że to ma szansę się udać, oczywiście pod warunkiem, że będziemy tego chcieli” - spuentował koordynator synodu w Polsce.

Program duszpasterski

O nowym programie duszpasterskim: „Wierzę w Kościół Chrystusa” na rok liturgiczny 2022/23 mówił bp Andrzej Czaja, przewodniczący Komisji Episkopatu ds. Duszpasterstwa. Realizacja programu rozpocznie się w pierwszą niedzielę Adwentu, wraz z początkiem nowego roku liturgicznego.

Biskupi otrzymali również dokładne materiały pomocowe, ukazujące jak można konkretnie realizować program duszpasterski. Jest to zeszyt o charakterze teologiczno-pastoralnym oraz cztery inne zeszyty bardziej praktyczne. Materiały te otrzymają w najbliższych miesiącach wszystkie polskie parafie.

- Poprzez program: „Wierzę w Kościół”, chcemy zwrócić uwagę wiernych czym w swej najgłębszej istocie jest Kościół i podnieść świadomość wiary w Kościół, którą wyznajemy w Składzie Apostolskim. A przede wszystkim zwrócić uwagę, że Kościół nie jest jakąś zewnętrzną instytucją, ale, że my wszyscy go stanowimy – wyjaśnia bp Andrzej Czaja, dodając, że „Wierzyć w Kościół” w istocie oznacza wierzyć w Boga, który objawił się jako Emmanuel.

Chcemy też wytłumaczyć – podkreśla - dlaczego warto jest „Wierzyć Kościołowi”. A to wyłącznie dlatego, że przekazuje on treści objawione wprost przez samego Boga, a nie żadną ludzką naukę. W Kościele przekazywane jest to, co Bóg chce nam ofiarować i jeśli nie wierzę w Kościół to się na to zamykam. Przy okazji zwrócił uwagę, że ludzki grzech nie podważa sensu Kościoła, ani wartości jego misji.

Ponadto – dodaje bp Czaja - ważna jest wiara w „jeden” Kościół, który ze swej natury jest powszechny i apostolski. Wymiar powszechności Kościoła polega na tym, że Kościół jest dla wszystkich ludzi, wszystkich czasów. I wreszcie Kościół jest apostolski, tzn., zbudowany na wierze 12 apostołów i na przekazywanej przez pokolenia sukcesji apostolskiej. Stąd – konstatuje - wynika zadanie strzeżenia wiary, czyli jej integralności i zgodności z nauczaniem Kościoła.

Światowe Spotkanie Rodzin, zakończenie Roku Rodziny "Amoris laetitia"

Dziesiąte Światowe Spotkanie Rodzin, które wraz z papieżem odbędzie się w Rzymie, realizowane będzie również na terenie każdej polskiej diecezji w kilku tysiącach parafii - powiedział bp Wiesław Śmigiel, referujący ten temat za zebraniu biskupów jako przewodniczący Rady ds. Rodziny KEP.

W delegacji polskiego Episkopatu na X Światowe Spotkanie Rodzin, które odbędzie się w Rzymie w dniach 22-26 czerwca, wezmą udział bp Wiesław Śmigiel jako przewodniczący Rady ds. Rodziny KEP bp Piotr Turzyński, delegat KEP ds. Duszpasterstwa Emigracji Polskiej i bp Grzegorz Kaszak z Sosnowca ks. Robert Wielądek, dyrektor Krajowego Ośrodka Duszpasterstwa Rodzin i Dorota Choroszewska, krajowa doradczyni życia rodzinnego. Towarzyszyć im będzie kilka rodzin z Polski oraz z ośrodków polonijnych.

Rzymski kongres składać się będzie z wymiaru modlitewnego, świadectw rodzin z całego świata. A zwieńczy go kongres teologiczno-pastoralny oraz spotkanie z Ojcem Świętym, które nastąpi 26 czerwca. Czerwcowe wydarzenie będzie jednocześnie zakończeniem Roku Rodziny „Amoris laetitia", który został ustanowiony w marcu 2021 r. przez Franciszka w piątą rocznicę ogłoszenia adhortacji o tym tytule.

Bp Śmigiel poinformował, że w duchowej łączności z papieżem i delegatami rodzin z całego świata wydarzenie będzie przeżywane także w polskich parafiach i diecezjach. Dziękując biskupom za zaangażowanie wyraził nadzieję, że parafie w naszym kraju aktywnie włączą się w przeżywanie ŚSR. Przypomniał, że watykańska dykasteria ds. Świeckich, Rodziny i Życia na Rok Rodziny wydała „niezbędnik” z materiałami do wykorzystania na poziomie diecezji i parafii.

Bp Śmigiel podziękował też ks. Przemysławowi Drągowi za wieloletnią funkcję dyrektora Krajowego Ośrodka Duszpasterstwa Rodzin, i zaproponował na jego miejsce ks. dra Roberta Wielądka, duszpasterz rodzin z diecezji warszawsko-praskiej.

Niebezpieczeństwa niemieckiej drogi synodalnej

Mówił o tym biskupom ks. prof. Grzegorz Chojnacki z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Szczecińskiego. Jest on oficjalnym reprezentantem Konferencji Episkopatu Polski ds. prac Drogi Synodalnej Kościoła Katolickiego w Niemczech.

Ks. Chojnacki zaznaczył, że dotychczas niemiecka „Droga Synodalna” opublikowała „tekst orientacyjny”, który jest swoistą prolegomeną do dokumentu końcowego. Znajdujemy tam bardzo mocno odwołanie do subiektywnego sumienia, które pozwala na to, aby nie zgadzać się z nauczaniem Kościoła. Po drugie pojawiło się pojęcie nowego miejsca teologicznego (locus theologicus), czyli odczytywanie wszystkiego w świetle „znaków czasu”; stawiając je na równi z Pismem Św. i Tradycją, a na końcu ustawiając Urząd Nauczycielski Kościoła.

- Istnieje groźba, że rozumiany po heglowsku "duch czasu" zastąpi odczytywanie znaków czasu, tak jak to proponował Sobór Watykański II. Pamiętajmy: głosowania demokratyczne w jakiejś kwestiach nie mogą decydować o prawdach wiary – zaznaczył prelegent.

Dodał, że „władza w Kościele jest przez Niemców rozumiana poza prawem kościelnym. Wskazują oni nowe możliwości podziału tej władzy i przypisania większej roli osobom świeckim. A w przypadku wyboru biskupa diecezjalnego postuluje się, aby oprócz kapituły katedralnej powstała rada synodalna świeckich, która by mogła także składać swoje wotum do Stolicy Apostolskiej, a gdyby powróciło terno z kandydatami, to także ona by mogła wskazywać swojego kandydata.”

Kryteria eklezjalności wspólnot i ruchów katolickich

Abp Stanisław Budzik zaprezentował i przekazał biskupom przyjęty w maju przez Komisję Nauki Wiary Konferencji Episkopatu Polski dokument: „Kryteria eklezjalności wspólnot katolickich”. Dokument ten skierowany jest do wszystkich członków, liderów, założycieli i przełożonych wspólnot i ruchów formacyjno-ewangelizacyjnych jako narzędzie pomocne w rozeznawaniu komunii danej wspólnoty z Kościołem powszechnym oraz jej zdrowego funkcjonowania i rozwoju.

Uzasadniając potrzebę wydania dokumentu jego autorzy stwierdzają, że „dynamizm duchowego życia, tak wyraźnie widoczny w istnieniu i działaniu wspólnot bądź ruchów formacyjno-ewangelizacyjnych, nie jest jednak wolny od niebezpieczeństwa wypaczeń”. A to dlatego, że „duch tego świata już od czasów apostolskich wpływał deformująco i w konsekwencji niszcząco na dynamizm niektórych grup czy wspólnot”.

Pierwszym kryterium świadczącym o jedności danego ruchu z Kościołem powszechnym – jak czytamy w dokumencie – jest „pełne przyjęcie wiary, którą Kościół wyznaje”. Wyjaśnia się przy okazji, że odrzucenie którejkolwiek z prawd wiary zrywa komunię z Kościołem powszechnym”.

Istotnym kryterium jest również „poszanowanie dla kultu, a zwłaszcza tych jego form, które znalazły potwierdzenie w wielowiekowej tradycji Kościoła”. Przypomina się, że żadna wspólnota czy ruch nie może „odrzucać, modyfikować czy dowolnie interpretować – poza dopuszczonymi przez odpowiednią władzę duchowną granicami – form liturgicznych określających sposób celebracji liturgicznej, zwłaszcza gdy chodzi o celebrację Eucharystii oraz innych sakramentów”.

Kolejnym kryterium katolickości jest kwestia poszanowania nauczania moralnego Kościoła.

Kryterium katolickości danego ruchu jest też właściwy stosunek do sakramentów. Z tego powodu wspólnoty, które przywiązują „większa wagę do charyzmatów i darów nadzwyczajnych (takich jak np. dar uzdrawiania, dar języków, dar tłumaczenia języków) niż do szafarstwa sakramentów i celebracji liturgii sakramentalnej, sytuują się (...) poza wiarą Kościoła katolickiego”.

Dalej dokument przypomina o hierarchicznej organizacji Kościoła, co związane jest z przekazywaniem sukcesji apostolskiej. W związku z tym jakakolwiek posługa Ludowi Bożemu może być dokonywana wyłącznie w jedności z biskupem i jego prezbiterium. Dlatego więc „wszelkie przeciwstawianie sakramentalnej, apostolskiej i hierarchicznej struktury Kościoła ustanowionej przez Chrystusa, jakimkolwiek charyzmatom czy darom nadzwyczajnym, należy uznać za niezgodne ze swej istoty z wiarą Kościoła”.

Oprócz kryteriów doktrynalnych dokument Komisji Nauki Wiary KEP wymienia również kryteria teologiczno-pastoralne. A traktuje je jako pozwalające określić właściwe funkcjonowanie i rozwój wspólnot bądź ruchów. A konkretnie kryteria wynikają z czterech znamion Kościoła i odnoszą się do owoców Ducha Świętego. A są to: dążenie do budowania jedności, poszanowanie różnorodności, dążenie do świętości i poszanowanie powszechności i apostolskości Kościoła.

Wyzwania medialne

Nowym przewodniczącym Rady KEP ds. Środków Społecznego Przekazu został wybrany Rafał Markowski, biskup pomocniczy warszawski i członek Rady Programowej KAI. A z kolei nowym szefem Redakcji Audycji Katolickich TVP został wybrany paulin o. Michał Legan, dotąd rzecznik Jasnej Góry i znany medioznawca.

- Trzeba przede wszystkim pomyśleć, jak dziś dotrzeć do młodych ludzi, bo mamy ogromny problem z dotarciem do młodzieży i przekazaniem jej tego, co ma do przekazania Kościół – powiedział KAI bp Rafał Markowski w chwilę po wyborze. Dodał, że „w dzisiejszym świecie umiejętność komunikowania się z mediami jest absolutną koniecznością. Trzeba więc posiąść tę sztukę i trzeba być do tego przygotowanym”.

- Kościół nie może uciec od wysiłku komunikowania się ze społeczeństwem za pośrednictwem mediów – uważa nowy przewodniczący Rady KEP ds. mediów. - Nie mamy innej możliwości, bowiem procent tych którzy uczestniczą w niedzielnej Eucharystii, nieustannie spada. O ile kiedyś ambona była ważnym kanałem komunikacji, to dziś – kiedy praktykujących jest znacznie mniej - jej oddziaływanie radykalnie się zmniejsza. Jedyną więc drogą dla Kościoła jest dotarcie do społeczeństwa za pośrednictwem mediów – wyjaśnił bp Markowski.

Podkreśli, że „jeśli chodzi o kontakt Kościoła w Polsce z mediami, jest w tej sferze bardzo wiele do zrobienia, gdyż nie wszystkie możliwości są wykorzystywane”. Dodał, że w kontaktach z mediami „nie może być to kreowanie jakiegoś oczekiwanego, odległego od rzeczywistości wizerunku Kościoła, tylko ukazywanie jego prawdziwego obrazu, takiego, który sam może się obronić”.

Zdaniem bp. Markowskiego Kościół z uwagą powinien się przyglądać także ewolucji, jaka dokonuje się na rynku medialnym. Coraz bardziej maleje znaczenie słowa drukowanego, a więc prasy, na rzecz rozwoju przekazu za pośrednictwem internetu, i to musi zostać uwzględnione. „Oczywiście jest wciąż zapotrzebowanie na drukowane tygodniki, ale w ciągu najbliższych lat to zainteresowanie będzie pewnie spadać i Kościół musi odnaleźć się w tej sytuacji” - wyjaśnił.

Pomoc uchodźcom z Ukrainy i w Ukrainie

W związku z trwającą wojną w Ukrainie biskupi rozmawiali o pomocy uchodźcom przebywających w Polsce oraz pomocy potrzebującym na Ukrainie. - Na uznanie zasługuje postawa Polaków wyrażająca się w pomocy przybywającym do naszego kraju ludziom, a także w ofiarności wobec tych, którzy pozostali w Ukrainie: - stwierdza komunikat z obrad. Biskupi zwrócili się również z apelem, „by nie ustawać w pomocy i w okazywaniu szczodrości wobec wciąż cierpiących naszych sióstr i braci, bo bez niej wielu z nich nie będzie mogło przetrwać”.

Przygotowywany jest również specjalny list pasterski na temat pomocy uchodźcom oraz specjalne vademecum dla parafii na ten temat.

Ochrona dzieci i młodzieży

O konieczności działań prewencyjnych zapobiegających wykorzystywaniu małoletnich i zapewniających im skuteczną ochronę mówił w Zakopanem Delegat ds. ochrony dzieci i młodzieży, abp Wojciech Polak.

Podkreślił, że w ostatnich miesiącach (od marca do czerwca) Centrum Ochrony Dziecka we współpracy z Biurem Delegata i Fundacją Świętego Józefa przygotowało i przeprowadziło szkolenia dla delegatów, duszpasterzy i kuratorów oraz osób odpowiedzialnych za prewencję. Dały one możliwość poszerzenia wiedzy i wymiany doświadczeń, ale także przedstawienia pewnych sugestii.

Wskazał na dokumenty nt. prewencji, które wymagają szkoleń obejmujących wszystkich pracujących w Kościele, a także włączenia tematu ochrony małoletnich w formację w seminarium i formację permanentną duchownych. Wymagają też odpowiedniej weryfikacji ich skuteczności i ulepszania w oparciu o gromadzone doświadczenia. Wsparciem w tych działaniach jest Regulamin Grantowy Fundacji Świętego Józefa, który daje fundusze na działania prewencyjne w naszych diecezjach.

Prymas Polski poinformował, że rezultatem międzynarodowej konferencji „naszą wspólna misją ochrona dzieci Bożych”, która odbyła się we wrześniu ubiegłego roku w Warszawie jest powstanie Sieci ds. Ochrony Małoletnich w Kościołach Europy Środkowej i Wschodniej, której celem jest wymiana doświadczeń i dobrych praktyk w kwestii prewencji wykorzystywania seksualnego i pomocy. Za koordynację tych działań i kontaktów odpowiada Centrum Ochrony Dziecka w Krakowie.

25. lecie pobytu św. Jana Pawła II na Podhalu

Uroczysta Eucharystia z udziałem Episkopatu Polski i tysięcy górali była kulminacyjnym punktem obchodów jubileuszu 25. rocznicy wizyty św. Jana Pawła II w Zakopanem. Mszy św. pod Wielką Krokwią przewodniczył abp. Stanisław Gądecki. W homilii przypomniał apel Jana Pawła II wygłoszony w Zakopanem w 1997 r.: brońcie krzyża! Na zakończenie liturgii górale odnowili swoje zobowiązania złożone 25. lat temu przed Ojcem Świętym.

W Mszy św. uczestniczyło ok. 10 tys. osób, w tym ok. 600 dzieci, które w tym roku przyjęły pierwszą Komunię świętą. Wielu dorosłych i dzieci przybyło w strojach góralskich. Grała orkiestra góralska. Obecne były poczty sztandarowe i banderia konna.

Rano 7 czerwca biskupi udali się do Sanktuarium Najświętszej Rodziny na Krupówkach w Zakopanem, aby o godz. 7.00 rano, w ramach zakończenia Roku Amoris Laetitia odprawić tam Mszę św. Mszy św. przewodniczył nuncjusz apostolski w Polsce abp Salvatore Pennacchio, a homilię wygłosił

metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski.