Mrok nad ołtarzem - to najnowsza książka Instytutu Wydawniczego Pax, poświęcona wojnie domowej w Hiszpanii w latach 1931-39, a dokładniej - prześladowaniu Kościoła katolickiego w tym czasie. Mało kto w Polsce wie, że po utworzeniu republiki doszła w Hiszpanii do głosu niszczycielska nienawiść masonerii oraz wszelkiego pokroju anarchistów do Kościoła. Gdy do wojny włączyli się komuniści radzieccy, wówczas wszystko, co miało jakikolwiek związek z Kościołem, było burzone, podpalane, łupione. Ocenia się, że zamordowano za wiarę kilkadziesiąt tysięcy osób. Niepełne statystyki mówią o: 13 biskupach, 4184 kapłanach i klerykach, 2365 zakonnikach, 283 siostrach zakonnych, tysiącach świeckich. Kult publiczny został zakazany na terenie całej Hiszpanii, a jego prywatne formy ograniczono, uznając je za działalność niebezpieczną, a tym samym - jak w czasach katakumb - ściganą. Zwycięstwo gen. Franco w 1939 r. położyło kres prześladowaniom Kościoła, doprowadzając w następnych latach do pojednania narodowego, powrotu monarchii, zachowania tożsamości i ciągłości kulturowej narodu.
W latach PRL-u uczono nas w szkołach o jedynie słusznym zaangażowaniu polskich i radzieckich komunistów w wojnie domowej w Hiszpanii, dlatego też męczeńskie świadectwa kapłanów i zakonnic były u nas przez długie lata przemilczane i cenzurowane. A i na świecie, poza antykwarycznymi opracowaniami z końca lat 30., brak było całościowego opracowania tego zagadnienia. Dobrze jest więc przeczytać książkę o prawdzie tych wydarzeń. Jej autorem jest historyk Vincente Ortí. Przeprowadził on badania źródłowe, których owocem stała się omawiana dokumentacja prześladowań oraz ocena wydarzeń sformułowana przez Episkopat hiszpański w 1986 r. Całość książki dopełnia katalog świętych i błogosławionych męczenników wyniesionych na ołtarze przez Jana Pawła II. Wśród ponad 400 męczenników XX wieku, wyniesionych na ołtarze przez Ojca Świętego, 239 to męczennicy prześladowań wojny religijnej w Hiszpanii. Tłumaczenia książki na język polski dokonał Karol Klauza.

Vincente Cárcel Ortí, "Mrok nad ołtarzem. Prześladowania Kościoła w Hiszpanii w latach 1931-1939", przełożył Karol Klauza, IW Pax, Warszawa 2003, e-mail: iwpax@it.com.pl