W średniowieczu sakramentarium było miejscem do przechowywania Najświętszego Sakramentu i dlatego często nadawano mu formę małej świątyni, zaś prześwity w niszy wieżyczki zamykane były kratami.

Historia zabytku

Śmiałowickie sakramentarium, datowane jest na XV wiek, czyli na okres późnego gotyku. Jak opowiada nam Lucyna Szpilakowska, Prezes Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Śmiałowice, sakramentarium wykonane jest z piaskowca i ma formę strzelistej, przyściennej wieżyczki, otwartej z trzech stron. Nisza sakramentarium, z wysmukłym i kunsztownie zdobionym zwieńczeniem, umieszczona jest na rzeźbionej kolumience. Całość ma ok. 4 metrów wysokości. - Zanim sakramentarium trafiło na swoje obecne miejsce obok bramy cmentarza, umieszczone było we wnętrzu kościoła św. Wawrzyńca, w pobliżu ołtarza, przy jednej ze ścian prezbiterium – opowiada, dodając, że pod koniec XVI wieku, kiedy funkcję sakramentarium przejęło tabernakulum umieszczone na głównym ołtarzu – podczas przebudowy świątyni przez jezuitów w 1680 roku – kamienne sakramentarium zostało przeniesione na zewnątrz kościoła, w miejsce gdzie znajduje się teraz.

- Upływ czasu odcisnął swoje piętno na kamiennym zabytku, który w przeciągu trzech i pół wieku, na skutek działania warunków atmosferycznych i różnych wydarzeń dziejowych, zaczął się kruszyć i pękać oraz utracił wiele dekoracyjnych szczegółów, w tym również trzy ozdobne kraty zamykające niszę sakramentarium – relacjonuje Pani Lucyna.

Sprzyjające warunki

Choć chęć odrestaurowania zabytku pojawiła się kilkanaście lat temu, to dopiero teraz nadarzyły się sprzyjające przedsięwzięciu warunki, aby uratować to dzieło sztuki sakralnej. Należy podkreślić, ze mecenasem renowacji konserwatorskiej jest Pani Jadwiga Kolejewska, z domu Sadaj, która w Śmiałowicach spędziła dzieciństwo i młodość, u boku swoich rodziców, którzy byli nauczycielami w miejscowej szkole. Natomiast renowację zabytku przeprowadził Pan Piotr Gierlasiński, dyplomowany konserwator sztuki.

- Ukończona nie dawno renowacja śmiałowickiego sakramentarium nie tylko przywróciła zabytkowi estetyczny wygląd, lecz także w dużym stopniu zabezpieczyła go przed wpływem czynników atmosferycznych, co pozwoli mu przetrwać przez kolejne dziesięciolecia lub wieki – dodaje Lucyna Szpilakowska.

Źródło informacji

Informacje na temat sakramentarium Pani Prezes Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Śmiałowice czerpie z odnalezionego dokumentu kościelnego pochodzącego z 1666 roku. – Jest to protokół z wizytacji parafialnej z czasów przed rozbudową kościoła. Biskup wizytujący śmiałowicki kościół zapisał po łacinie, że w prezbiterium, obok ołtarza, po stronie epistoły (czyli po stronie południowej) znajdowała się artystycznie wyrzeźbiona w kamieniu czworokątna wieża do przechowywania Najświętszego Sakramentu, z trzech stron zamknięta kratą, do której klucze ma kościelny – relacjonuje miłośniczka Śmiałowic, dodając, że kościelny dokument dot. architektury i wyposażenia kościoła kryje w sobie jeszcze wiele treści, jednak tłumaczenie średniowiecznej łaciny to nie lada wyzwanie.