1. Z wielkim zainteresowaniem obserwowano tegoroczną wrześniową pielgrzymkę Ojca Świętego Benedykta XVI do Wielkiej Brytanii. Światowe media - jak to się stało już chyba zwyczajem - ostrzegały, że może to być wizyta wyjątkowo trudna; że trzeba liczyć się z niewielkim zainteresowaniem, z protestami, a może nawet i z porażką.
Dziś wiemy, że było inaczej. Już następnego dnia po zakończeniu pielgrzymki większość mediów zastanawiała się nad fenomenem Papieża, który zauroczył Brytyjczyków. Zmienił się też całkowicie ton, jakim do tej pory mówiono o Kościele i jego misji. Wbrew medialnym przepowiedniom, naoczni świadkowie modlący się z następcą św. Piotra, ale także widzowie brytyjskiej telewizji mogli przekonać się, że ten gość z Watykanu nie jest taki groźny, jak wcześniej mówiono i ostrzegano. A to przełożyło się na uważne słuchanie słów Papieża i uznanie dla jego odwagi zmierzenia się z problemami współczesności.
Oczywiście, byli też i niezadowoleni, których Benedykt XVI nie przekonał, bo nie powiedział tego, czego oczekiwali i nie zmienił w nauczania Kościoła tego, na co liczyli. Niektórzy - jak można było przeczytać - mieli też… żal do słońca za to, że w czasie wizyty Papieża na wyspach była piękna pogoda.

2. Ta specyficzna atmosfera wokół wizyty Głowy Kościoła w Wielkiej Brytanii ukazuje symbolicznie to, co się dzieje nie tylko na wyspach, ale i na starym lądzie. A nawet jeszcze bliżej - w Polsce. Nie będzie chyba w tym zbytniej przesady, kiedy powiem, że obserwując dzisiejsze nastroje społeczne, jak i to, co dzieje się na naszej scenie politycznej, można odnieść wrażenie, że uczestniczymy w coraz ostrzejszym ścieraniu się dwóch całkowicie odmiennych wizji świata. Bój idzie bowiem o wszystko: o obyczajowość, styl życia, wyznawane wartości, a nawet o najbardziej podstawowe pojęcia. Coraz więcej mają do powiedzenia ci, którzy chcą - bardziej od naprawiania państwa - naprawiać świat człowieka, i to przede wszystkim w sferze obyczajowości. Wielu chce być inżynierami dusz, usilnie pracując nad współczesnym modelem rodziny, małżeństwa i moralności. Współczesnym - to znaczy postępowym. Polska w tej nowej wizji ma być tolerancyjna, wyzwolona i bezpruderyjna. Czyli - jak mówią - europejska.
Na jakiekolwiek protesty ze strony Kościoła, części rodziców i obywateli, można coraz częściej usłyszeć odpowiedź, że społeczeństwo nie potrzebuje moralnego kierownictwa. Także politycy go nie potrzebują, nie akceptują i nie tolerują - bo nie zamierzają wracać do zamierzchłych czasów, kiedy wszystkim narzucano jedyną moralność. Teraz ową jedyną moralność będą narzucać inni, którzy obiecują, że nie cofną się ani o krok, pracując nad tym, by obywatele byli bardziej wolni i mieli więcej praw.

3. Właściwie nie powinno nas dziwić, że w tak systematycznie budowanym napięciu między tym, co tradycyjne i tym, co postępowe, Kościół przedstawiany jest jako groźny przeciwnik. Nietrudno się o tym przekonać: wystarczy tylko, że przedstawiciel Kościoła - duchowny bądź świecki - zabierze głos w publicznej debacie, zgłosi jakieś zastrzeżenia lub przypomni jakieś fundamentalne zasady, a już oskarżany jest o przejawy nietolerancji, już zostaje skarcony za zbytnią ingerencję. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy zasady, o których Kościół przypomina, nie są prawdami wiary, ale wpisane są po prostu w samą naturę człowieka i dotyczą wszystkich ludzi, niezależnie od tego, jakie jest ich wyznanie. Dzieje się tak i wtedy, gdy przedstawiciel państwa przypomina tylko… obowiązujące prawo unijne.
To pokazuje, jak silne są dzisiaj prądy laickie, które dążą do zmarginalizowania Boga w życiu ludzi i społeczeństwa, proponując i próbując stworzyć «raj» bez Niego. Jednak doświadczenie mówi nam, że świat bez Boga staje się «piekłem»: jest przepełniony egoizmem, rozbitymi rodzinami, nienawiścią między jednostkami i nacjami, wielkim niedostatkiem miłości, radości i nadziei (Benedykt XVI, Orędzie z okazji XXVI Światowego Dnia Młodzieży - Madryt 2011). Przemawiając w brytyjskim parlamencie, Papież nie krył zaniepokojenia rosnącą marginalizacją religii, zwłaszcza chrześcijaństwa, które ma miejsce w pewnych kręgach, nawet w państwach, w których duży nacisk kładzie się na tolerancję. Istnieją ludzie, którzy opowiadają się za wyciszeniem głosu religii lub przynajmniej jej usunięciem do sfery czysto prywatnej; są i tacy, którzy dążąc do wyeliminowania dyskryminacji, twierdzą, że od chrześcijan zajmujących funkcje publiczne powinno się wymagać niekiedy, aby działali wbrew własnemu sumieniu (Benedykt XVI - Westminster Hall, 17 września 2010).

4. Na ile jest to obecne w polskiej rzeczywistości, każdy z nas widzi i słyszy.
Dzielę się tym z uczestnikami tegorocznej inauguracji nowego roku akademickiego w uczelniach katolickich nie po to, żeby sobie ponarzekać czy przekonywać kogokolwiek, że czasy są złe. Jako biskup patrzę na to wszystko po ojcowsku - i patrzę zatroskany, pełen obaw, przeczuwając grożące konsekwencje. Taki jest też przywilej ojcowskiego wieku, że mając wiele doświadczeń z przeszłości, widzi się ostrzej przyszłość i chce się przed nią ochronić tych, którzy stoją dopiero u progu dojrzałego życia; chce się ich lepiej do tej niełatwej przyszłości przygotować.
Obejmuję więc wszystkich serdeczną troską - zwłaszcza studentów łódzkich wyższych uczelni katolickich, które dzisiaj uroczyście inaugurują nowy rok akademicki. Przez studia podjęliście duchowy i intelektualny wysiłek, aby przyjąć Bożą obecność, otaczać Boga prawdziwą czcią i słuchać Jego głosu. To jest konieczne, aby budować cywilizację miłości - cywilizację, której tak bardzo potrzebuje nasza Ojczyzna i Europa; cywilizację, gdzie szanowana jest godność wszystkich i gdzie wzrasta poczucie wspólnoty. Nie dajcie sobie wmówić, że wiara, którą wyznajecie i którą chcecie zgłębiać przez studia, jest zagrożeniem dla czyjejkolwiek równości i wolności, że jest wrogiem życia publicznego. Ale tym bardziej, każdy z was - zgodnie ze swoim powołaniem i posłannictwem - niech będzie przykładem wiary głębokiej i świadomej, ponieważ dzisiejsze społeczeństwo potrzebuje jasnych głosów, które proponują nasze prawo do życia nie w dżungli samozniszczenia i arbitralnych swobód, ale w społeczeństwie, które pracuje dla prawdziwego dobra swych obywateli i oferuje im przewodnictwo i ochronę w obliczu jego słabości i kruchości (Benedykt XVI - Glasgow, 16 września 2010).
Wobec niebezpiecznego nadużywania rozumu, jakie widzimy dzisiaj w życiu społecznym, pokażcie, że świat rozumu i świat wiary potrzebują siebie wzajemnie i nie powinny się obawiać podjęcia głębokiego i stałego dialogu dla dobra naszej cywilizacji (Benedykt XVI - Westminster Hall, 17 września 2010). Jako chrześcijanie, bądźmy wszyscy zaangażowani - z kompetencją i profesjonalizmem - na różnych polach życia społecznego, przyczyniając się skutecznie dla dobra wszystkich. Miłość, która płynie z wiary, niech nas prowadzi do bardzo konkretnego świadectwa, objawionego czynem i słowem, bo Chrystus nie jest przecież dobrem tylko dla nas samych, ale jest najcenniejszym skarbem, którym mamy dzielić się z innymi. Bądźmy wiarygodnymi i wytrwałymi świadkami, starając się żyć i działać zgodnie z tym, czego uczy nas Chrystus. Niech to będzie nasza ars vivendi.