Wizyta Zumthora w Kielcach - architekta, który prawie nigdy nie opuszcza wioski alpejskiej, gdzie jest, jak mówi - „20 domków i sto krówek”, jest wydarzeniem. Gdyby podjął się nowej aranżacji synagogi - miejsce stałoby się niewątpliwie jedną z architektonicznych wizytówek Kielc.
Artysta pół roku temu został zainteresowany budynkiem dawnej kieleckiej bożnicy i projektowanymi zmianami w jej wykorzystaniu. Chodzi przede wszystkim o wizję nowatorskiego teatru Grzegorza Artmana, w połączeniu być może z czytelnią, miejscem dialogu kultur i religii itp., które miałyby zaistnieć w dobrze znanym wszystkim budynku przy ul. IX Wieków Kielc. Było wstępne „tak” ze strony Zumthora, ale teraz, po wizji lokalnej w Kielcach, architekt dał sobie kilka tygodni na odpowiedź. Jego projekty słyną z nawiązywania do klimatu i otoczenia danego miejsca, a tutaj w samym centrum Kielc dawną bożnicę otacza gwar uliczny, ruch samochodów, miejski hałas. Zumthor wstępnie zamarzył więc sobie zjawiskowy ogród w pasie 200 m x 35 m, odgradzający budynek, stwarzający roślinno-architektoniczną enklawę. Tylko jak to osiągnąć, skoro artysta wyklucza przejście podziemne i kładki powietrzne? Te i inne wątpliwości wyrażał podczas konferencji prasowej, prosząc nawet o radę… dziennikarzy (a w bezpośrednim kontakcie będąc skromnym, wyważonym, sympatycznym rozmówcą).
Z kolei prezydent Lubawski, lekko oszołomiony nowymi wizjami, zdaje się być zdeterminowany, aby to właśnie Peter Zumthor wykreował nowy wizerunek tego miejsca, choć wiadomo - tanio nie będzie. Prezydent uważa, że powierzenie Zumthorowi projektu to „inwestowanie w siebie”.
Koncepcję musi zaakceptować Rada Miasta. Konieczna byłaby zmiana planu zagospodarowania obecnej ul. IX Wieków Kielc w pobliżu synagogi i zgoda wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Wzniesioną w stylu mauretańsko-neoromańskim synagogę w Kielcach ufundował Mojżesz Pfeifer. Zaczęto ją budować w 1902 r., równocześnie z neogotyckim kościołem pw. Świętego Krzyża i bizantyjską cerkwią pw. św. Mikołaja. Wszystkie trzy świątynie zaprojektował architekt miejski Stanisław Szpakowski. W 2009 r. - w 100. rocznicę dedykowania bożnicy - w ramach Szabatonu odbył się pierwszy od 70 lat szabat. Poza tym jednostkowym faktem, obiekt od 70 lat nie służy jako świątynia. Wkrótce zostanie stąd przeniesione Archiwum Państwowe - dotychczasowy użytkownik.

PETER ZUMTHOR urodził się w Bezylei w 1943 r. jako syn stolarza. Terminował w zawodzie cieśli, uczył się w Szkole Sztuki Użytkowej, studiował w Pratt Institute w Nowym Jorku. Umiejętnie łączy stare wzorce z nowatorskimi koncepcjami przestrzennymi. Od końca lat 70. mieszka i tworzy w niewielkiej wiosce w Alpach w Szwajcarii, którą rzadko opuszcza. Główne dzieła - budynki kultury, sztuki, muzea i budowle o charakterze sakralnym - rozsiane są po całym świecie, od Finlandii przez pustynię Moab po Nowy Jork. Wszystkie mają indywidualny rys wynikający z topografii, historii i stylu miejsca. Kielecka synagoga byłaby pierwszym przedsięwzięciem w Polsce.
Zumthor jest laureatem kilkudziesięciu prestiżowych nagród, w tym w 2009 - uznawanej za architektonicznego Nobla - nagrody Jana Pritzkera.