Katedra św. Michała Archanioła to jedyny zabytek klasy 0 w północno-wschodniej Polsce. Kościół wzniesiony w XVI wieku jest ośrodkiem kultu maryjnego z cudownym obrazem Matki Bożej Pięknej Miłości, zwanej Łomżyńską, koronowanym w Łomży 4 czerwca1991 r. przez Jana Pawła II. Fundatorami świątyni była Anna Mazowiecka z synami. Budowę dokończył ks. Jan Wojsławski, proboszcz łomżyński, w 1525 r., a konsekracji dokonał biskup płocki Andrzej Noskowski.

Świątynia skrywa kilka tajemnic. Jedna z nich została odkryta podczas remontu prezbiterium w 2005 r. Odnalezione zostały wtedy krypty z licznymi pochówkami. Na jednej z trumien żeliwnymi ćwiekami wybita jest data 1733 r. Warto dodać, że w krypcie znaleziono również szczątki osób pochowanych bez odzieży, co wiąże się z franciszkańską tradycją.

Potop szwedzki zniszczył łomżyńską świątynię, która została odbudowana dopiero pod koniec XVII wieku. Legendy głoszą, że gdy obrońcom Łomży zabrakło amunicji do armat, zbierali otoczaki, skuwane później na kształt kul armatnich. To, co z nich pozostało, wmurowano w ściany po zniszczeniach od szwedzkich kul.

Inną tajemnicą jest kamień przypominający maskę, wmurowany w zewnętrzny mur wieży, być może pochodzący z kultu pogańskiego.

Kościół cudem ocalał podczas bombardowań w 1939 r. Bomba lotnicza, która przebiła dach, utkwiła w jego podłodze, ale nie wybuchła. Świątynia ocalała ponownie w 1944 r. dzięki bp. Stanisławowi Łukomskiemu, któremu udało się nakłonić niemieckich saperów, katolików z Bawarii, żeby jej nie wysadzali.

Do najcenniejszych elementów wyposażenia katedry należy imponująca konstrukcja ołtarza głównego z centralną figurą św. Michała Archanioła. Wnętrze świątyni kryje wiele ciekawych zabytków, m.in. tablicę poświęconą Henrykowi Sienkiewiczowi, związanemu rodzinnie z okolicami Łomży, nagrobki z piaskowca i marmuru, w tym pierwszego proboszcza Jana Wojsławskiego oraz kilkunastu starostów i kasztelanów łomżyńskich, murowane na wzór rzeźb nagrobnych na Wawelu.

Na katedralnym placu znajdują się pomnik Prymasa Tysiąclecia Stefana Wyszyńskiego, który w latach 1915-17 nieopodal uczęszczał do Szkoły Handlowej Męskiej, oraz popiersie wybitnego prawnika Bohdana Stefana Winiarskiego, parlamentarzysty oraz przewodniczącego Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze. /i.c.