Złoty dzwoneczek zawieszony u dołu szaty arcykapłana jest niewielkich rozmiarów, ma zawieszkę, ponieważ zgodnie ze zwyczajem przyczepiano go do szat najbardziej znaczących osobistości. Zapis na temat takiej powinności znajdujemy w Księdze Wyjścia, gdy mowa o sukni arcykapłanów, którzy dostępowali godności wejścia za zasłonę Przybytku i wypowiedzenia raz w roku imienia JHWH (por. Wj 28, 33-34). Dzwonki umieszczone były naokoło szaty. Właściwie tylko one wystawały spod niebieskiego efodu, bo suknia w całości mieściła się pod nim. Było ich zazwyczaj siedemdziesiąt dwa, co wyjaśniano symboliką liczb (dwanaście pokoleń Izraela pomnożone przez liczbę dni stwarzania świata).

Poruszająca się wraz z ciałem szata wydawała pa‘ămôn – dźwięk dzwoneczków: zarówno przez uderzenie od wewnątrz metalowego serca, jak i z zewnątrz przez ruch i rozkołysanie tychże wraz z rozmieszczonymi na przemian ozdobnymi kamieniami, które uderzały o złote kopułki. W efekcie ruch arcykapłana naznaczony był niemałym hałasem.

Jaka była rola dzwoneczków w szacie? Na pewno sygnalizacyjna. Ich zadaniem było dawanie znaku ludziom znajdującym się na zewnątrz, że arcykapłan wchodził do świątyni i z niej wychodził. Były one zaproszeniem do większej uwagi, do modlitwy, którą w ich imieniu zanosił przed oblicze Boga. Ponadto ostrzegały, by przez przypadek nie dotknąć arcykapłana, który musiał pozostać czysty, tzn. niemającym fizycznego kontaktu z innym ciałem, zgodnie z prawem kapłańskim (por. Wj 28, 35). Dzwonki miały także znaczenie magiczne. Obecność tych elementów na szatach kapłańskich sugeruje, że widoczna jest tu pozostałość po kulturowych naleciałościach ludów ościennych – dzwonki miały odpędzać demony. To przekonanie było szeroko rozpowszechnione wśród kultur na Bliskim Wschodzie. I ostatnie znaczenie: wezwanie do nawrócenia. Bardzo możliwe, że spełniały one także funkcję oczyszczającą: umysłu, duszy. Dźwięk bowiem miał moc egzorcyzmowania.

Trudno nie myśleć o tych dzwonkach na szatach arcykapłana, a w kolejnych wiekach także lewitów, w kontekście ewangelicznej przypowieści o miłosiernym Samarytaninie (por. Łk 10, 29-37). Rzecz dzieje się na drodze z Jerozolimy do Jerycha. Tą drogą zmierza też kapłan, a za nim lewita. Obu obowiązuje to samo prawo – rytualnej czystości, jeśli chcą wejść do świątyni. A chcą. Zgodnie z rytuałem pewnie pościli, powstrzymywali się od współżycia z żoną przez ostatnie dni. To wszystko może zaprzepaścić jedno dotknięcie.

Teraz spróbujmy usłyszeć tę historię z innej strony – od strony ucha. Pobity człowiek leży na ziemi. Zmaltretowane ciało jęczy i wzdycha. Ów człowiek słyszy z daleka delikatne dźwięczenie dzwoneczków. Dostrzega w tym znak Opatrzności. Hałasu wydawanego przez poruszającego się kapłana nie da się pomylić z żadnym innym. Jeśli odczytać dzwonki przez ich egzorcyzmującą funkcję, wówczas dostrzeżemy, że zło, które dotknęło pobitego Izraelitę, dokonało się w jego wnętrzu. Wydaje się zatem, że obecność kapłana jest jak najbardziej na miejscu. Oto mamy pobitego przez grzechy penitenta, którego zarówno kapłan, jak i lewita ignorują. Nie chcą mieć z nim do czynienia, ponieważ mógłby narazić ich na nieczystość, dlatego raczej myślą o tym, by zabezpieczyć siebie samych. Odchodzą, nawet się nie zatrzymując. Dzwonki, które mają wzywać do czynienia pokuty, które zwiastują nadejście odkupienia, przebłagania, nie spełniają zatem swojej roli.

Śpiesząc do swoich obowiązków, powinności kapłańskich czy lewickich, obaj słudzy Pańscy przegapili coś ważniejszego. Tak bardzo przyzwyczaili się do tych dzwonków, dźwięków wydawanych przez swoje szaty, że nie usłyszeli tego dźwięku, który był przeznaczony dla nich. Czy ta Ewangelia naprawdę jest daleko od nas? Ileż razy to doświadczenie świątynne tak bardzo nam powszednieje, że tracimy wrażliwość na niuanse. Nie słyszymy już dzwoneczków. Ileż razy zdarzyło się, że w pędzie ku wyznaczonym celom zgubiliśmy kogoś, bo był słaby, albo nie chciało nam się angażować w relację z kimś, bo przeszkadzał wizji, jaką mieliśmy, przeszkadzał celowi, jaki chcieliśmy osiągnąć. A dzwoneczki dzwonią przy każdym naszym poruszeniu, zwiastując nadejście. Tak łatwo, niestety, je zignorować, przyzwyczaić się do nich. Tak łatwo mogą nam spowszednieć.

Autor jest filologiem i filmoznawcą, profesorem na Uniwersytecie Jana Długosza w Częstochowie. Od dekady bada zagadnienia związane z odgłosami i muzycznością kultury. Obecnie wraz z zespołem pracuje nad Słownikiem odgłosów w Biblii.