Biskupi zwracają uwagę, że głównym owocem rocznicy powinno stać się pogłębienie przez wiernych świadomości własnego chrztu i zobowiązań, jakie z tego faktu wynikają dla obecnych i przyszłych pokoleń polskich chrześcijan.

W 2013 r. został podpisany list intencyjny, zgodnie z którym jubileuszowe obchody będą miały także wymiar ogólnonarodowy. Wszystkie strony, w tym przedstawiciele kancelarii Prezydenta RP oraz Narodowego Centrum Kultury, wyraziły gotowość współorganizowania uroczystości religijnych oraz wydarzeń naukowych, kulturalnych i społecznych związanych z rocznicą chrztu Polski.

Data i miejsce

Chrzest Polski, od którego datuje się początek państwa polskiego i proces chrystianizacji jego ludności, został zapoczątkowany 14 kwietnia 966 roku przez osobisty chrzest Mieszka I. Miejsce nie zostało jak dotąd ustalone. Pierwszy historyczny władca Polski mógł zostać ochrzczony na Ostrowie Lednickim, w Gnieźnie bądź w Poznaniu – gdyż tam odkryto baptysteria z drugiej połowy X wieku.

Akt ten zapoczątkował proces chrystianizacji ówczesnego państwa polskiego i jednocześnie włączył je do rodziny chrześcijańskich narodów Europy. Wedle zgodnej opinii historyków bez tego aktu Polski jako suwerennego organizmu państwowego nie dałoby się utrzymać.

Akt przyjęcia chrztu uczynił z Mieszka I władcę równego innym władcom chrześcijańskim w ówczesnej Europie. Do Polski zaczęli napływać duchowni, którzy służyli pomocą władzy i tworzyli pierwsze zręby kultury chrześcijańskiej.

By zapobiec uzależnieniu się swego młodego państwa od Niemiec, polski książę przyjął chrzest za pośrednictwem Czech. Mogło się to dokonać po poślubieniu przez Mieszka czeskiej księżniczki Dobrawy, która była już chrześcijanką.

W 968 roku przybył do Poznania biskup Jordan, który działalnością misyjną objął całe terytorium ówczesnego państwa polskiego. Na Ostrowie Tumskim wzniesiono zaś pierwszą na ziemiach polskich katedrę, gdzie pochowano Mieszka I oraz jego syna – króla Bolesława Chrobrego.

Pogłębić świadomość chrztu

Przewodniczący Komisji Duszpasterstwa abp Stanisław Gądecki podkreśla, że ważne jest, by wątki historyczne związane z rocznicą nie przesłoniły refleksji podstawowej. Najważniejsze jest bowiem odkrycie przez dzisiejszego chrześcijanina, czym jest dla niego chrzest i jak ten dar ma on nieść w przyszłość. Zdaniem przewodniczącego KEP „obchody tego historycznego jubileuszu muszą być przede wszystkim okazją do odnowy i pogłębienia świadomości chrzcielnej wszystkich wiernych w Polsce”. – Chodzi tu przecież o życie wieczne każdego z nas i ten aspekt ma szczególne znaczenie – dodaje.

Z kolei biskup pomocniczy archidiecezji poznańskiej Damian Bryl podkreśla: – Chcemy, żeby jubileusz pogłębił życie duchowe Polaków, naszą tożsamość; abyśmy bardziej uświadomili sobie, co wynika z faktu, że zostaliśmy ochrzczeni.

Ks. Waldemar Hanas z komitetu organizacyjnego jubileuszowych obchodów w archidiecezji poznańskiej wskazu-je, że to, co nie jest odnawiane i pogłębiane – starzeje się i zamiera, dlatego rocznica ma stanowić okazję do odświeżenia chrześcijańskiej tożsamości wśród polskich katolików.

Biskup pomocniczy archidiecezji gnieźnieńskiej Krzysztof Wętkowski zapowiada, że jednym z owoców jubileuszu ma być wypracowanie form katechezy dla rodziców i rodziców chrzestnych tak, aby pogłębić ich świadomość dotyczącą istoty chrztu.

22 listopada br. opublikowany zostanie list Episkopatu zapowiadający Jubileusz Chrztu Polski, natomiast podczas rekolekcji adwentowych dla biskupów (23-26 listopada) otrzymają oni jubileuszową świecę dla katedr. Rozpoczęcie roku jubileuszowego odbędzie się we wszystkich polskich katedrach w pierwszą niedzielę Adwentu 29 listopada br. Wtedy też nastąpi przekazanie świec jubileuszowych parafiom. Od tego czasu, w ramach lokalnych przygotowań do obchodów rocznicowych, duszpasterze będą jeszcze mocniej eksponować tematykę sakramentu chrztu: podczas liturgii pierwszych niedziel miesiąca, w trakcie rekolekcji wielkopostnych oraz w Wigilię Paschalną, kiedy to wszyscy zgromadzeni uroczyście odnawiają przyrzeczenia chrzcielne.

Przygotowania: Zjazd Gnieźnieński, konferencje, szkoła

W przygotowania do rocznicy chrztu Polski wpisuje się X Zjazd Gnieźnieński. Tym razem międzynarodowe spotkanie katolików oraz chrześcijan różnych wyznań, polityków i intelektualistów odbędzie się pod hasłem „Europa nowych początków. Wyzwalająca moc chrześcijaństwa”.

Projekt edukacyjny i materiały do szkolnych programów wychowawczych przygotował Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu. Związane z chrztem Polski materiały do nauczania historii na różnych poziomach edukacyjnych przygotowało zaś Narodowe Centrum Kultury (NCK). Komisja Duszpasterstwa KEP ma nadzieję, że programy te będą realizowane w całej Polsce, a nie tylko w archidiecezjach gnieźnieńskiej i poznańskiej. Przygotowano też cykl konferencji naukowych, debat i innych działań popularnonaukowych. Przybliżą one polityczny, społeczny i religijny kontekst chrztu przyjętego przez Mieszka I w 966 r., a także ukażą świadomość chrztu Polski w dzisiejszym społeczeństwie.

W ramach przygotowań do rocznicowych obchodów w Poznaniu zostanie otwarta wystawa „Lux in Oriente – Lux ex Oriente: Polska i Stolica Apostolska – 1050 lat historii”. Zaprezentuje ona dzieła wypożyczone m.in. z Watykanu, w tym takie, które publicznie pokazywane są bardzo rzadko. Ekspozycja zawita także do Warszawy i Wrocławia.

Na marzec i kwiecień 2016 r. zaplanowano wystawy i konferencje poświęcone tematyce chrzcielnej i początkom państwa polskiego. Wystawy czynne będą do maja. Wśród proponowanych przedsięwzięć jest m.in. sympozjum „Chrzest Polski z perspektywy XXI wieku” i cykl czterech ekspozycji pod wspólnym tytułem „Rezydencjalne ośrodki państwa pierwszych Piastów. Poznań – Ostrów Lednicki – Gniezno”.

W kolejnych miesiącach zaplanowano wydarzenia i inicjatywy adresowane zarówno do szerokiego grona odbiorów, jak i specjalistów zainteresowanych tematem. Odbędzie się m.in. Królewski Festiwal Artystyczny, konferencja poświęcona historii milenijnych badań archeologicznych 1949-1966, ekspozycja „966 Mesico baptisatur. Chrześcijaństwo na ziemiach polskich” oraz młodzieżowy panel dyskusyjny na Ostrowie Lednickim pt. „Gdzie ochrzcił się Mieszko?”. Przypomniane zostaną także milenijne uroczystości z 1966 r.

Program przygotowań obejmuje też liczne sympozja, z których trzy odbyły się już w gnieźnieńskim Instytucie Kultury Europejskiej im. Jana Pawła II. Zorganizowano je przy współpracy Muzeum Początku Państwa Polskiego i Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy.

Metropolita gnieźnieński abp Wojciech Polak wskazuje na znaczenie współpracy z miastem i ze starostwem w przygotowaniach do wydarzeń rocznicowych. – Mamy nadzieję, że w wymiarach współpracy z miastem i regionem powstaną liczne wystawy, bowiem w Archiwum Archidiecezjalnym oraz Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej mamy bardzo cenne pamiątki dotyczące dziejów chrześcijaństwa na tych ziemiach. Chcemy te eksponaty udostępnić szerszej publiczności – deklaruje Prymas Polski.

Obchody centralne: łaska, wierność, posłanie

Każdy dzień obchodów centralnych będzie miał swój motyw przewodni. Słowem kluczowym pierwszego dnia będzie „łaska”, zaś symbolem – światło świecy. Organizatorom chodzi o uświadomienie wiernym istoty chrztu oraz tego, że chrzest Polski oznaczał początek zarówno życia kościelnego, jak i struktur państwa. Słowem kluczem drugiego dnia będzie „wierność”, zaś symbolem – krzyż. W ostatnim dniu rocznicowych obchodów, którego głównym motywem będzie „posłanie”, zaś symbolem – woda, wszyscy wierni zostaną raz jeszcze zobowiązani do życia Ewangelią, dzielenia się nią z otoczeniem i dawania chrześcijańskiego świadectwa wszędzie tam, gdzie żyją.

Rocznicowe obchody rozpoczną się uroczystościami w Gnieźnie z udziałem Episkopatu Polski. Podczas mszy w katedrze gnieźnieńskiej, w czwartek 14 kwietnia, Episkopat będzie dziękować za chrzest Polski. Po południu biskupi udadzą się na Ostrów Lednicki na jeziorze Lednica, gdzie w czasach pierwszych Piastów znajdował się jeden z głównych ośrodków obronnych i administracyjnych ówczesnej Polski. Tam, przy palatium Mieszkowym, po raz pierwszy zabrzmi jubileuszowy dzwon, ogłaszając 1050. rocznicę chrztu Polski.

Na następne dwa dni obchody przeniosą się do Poznania. W piątek 15 kwietnia na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich planowane są uroczyste obrady Sejmu i Senatu oraz okolicznościowe przesłanie Zgromadzenia Narodowego. W tym samym miejscu zaprezentowane zostanie jubileuszowe oratorium skomponowane na zlecenie władz samorządowych. Wieczorem w katedrze poznańskiej odprawiona zostanie uroczysta msza św. z udziałem biskupów polskich oraz przedstawicieli Episkopatów z zagranicy.

Następnego dnia, 16 kwietnia, w gmachu poznańskiego seminarium odbędzie się zebranie plenarne Konferencji Episkopatu Polski. Potem zaplanowano dwa wydarzenia na Stadionie Miejskim (czyli poznańskiego Lecha): spotkanie ewangelizacyjne, które przygotowuje m.in. Zespół KEP ds. Nowej Ewangelizacji, oraz mszę św. Dopełnieniem Eucharystii, sprawowanej także przez przedstawicieli zagranicznych episkopatów, będzie odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych. W wydarzeniach na stadionie weźmie udział ok. 42 tys. wiernych – tyloma miejscami dysponuje bowiem poznańska arena. Obecni będą m.in. delegaci Polonii oraz przedstawiciele innych Kościołów chrześcijańskich, których zaproszono też do współtworzenia spotkania ewangelizacyjnego.

Podczas centralnych obchodów jubileuszowych planowane jest przekazanie symbolicznych krzyży polskim katedrom. Krucyfiksy wykonane będą z drewna dębowego – z pozostałości fortyfikacji obronnych z początków państwa polskiego. „To drewno, czarny dąb był świadkiem i chrztu, i początków naszej państwowości” – zwraca uwagę ks. Waldemar Hanas z komitetu organizacyjnego obchodów w archidiecezji poznańskiej. Niespełna miesiąc po uroczystościach centralnych 3 maja 2016 r. na Jasnej Górze zostanie ponowiony Akt oddania Polski Matce Bożej, zaś na październik planowana jest Pielgrzymka narodowa do Rzymu.

Tym razem – wspólnie

W milenijnym roku 1966 obchody rocznicy chrztu Polski miały szeroki i uroczysty wymiar. Zgodnie z zamysłem kard. Stefana Wyszyńskiego stanowiły one ukoronowanie rozpoczętej w 1957 r. Wielkiej Nowenny. Uroczystości w Wielkopolsce – kolebce polskiej państwowości, miały szczególny charakter i stanowiły, obok tych zorganizowanych na Jasnej Górze, główne punkty obchodów centralnych.

By odciągnąć wiernych od udziału w nabożeństwach i mszach św., zorganizowano konkurencyjne, partyjno-państwowe obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego, proklamowane przez Sejm PRL na lata 1960 - 1966. Ówczesne władze pragnęły uroczystościom tym nadać świecki charakter, głównie w celu przeciwstawienia się projektowanym przez Kościół uroczystościom Millenium Chrztu Polski. Odbywały się wiece, występy popularnych zespołów muzycznych, kiermasze poszukiwanych towarów i inne masowe imprezy rozrywkowe.

Władze upowszechniły w roku 1959 hasło budowy tysiąca szkół na tysiąclecie, uroczystościom nadano także silne akcenty antyniemieckie, m.in. organizując w 1960 na wielką skalę obchody 550. rocznicy bitwy pod Grunwaldem. W okresie obchodów nasilano antykościelną kampanię propagandową, szczególnie po liście biskupów polskich do biskupów niemieckich z 1965. Władze komunistyczne odmówiły prawa wjazdu do Polski papieżowi Pawłowi VI, który chciał uczestniczyć w głównych uroczystościach milenijnych, 3 maja 1966 r. na Jasnej Górze.

Gnieźnieńskie obchody 1000. rocznicy Chrztu Polski odbyły się w dniach 14-16 kwietnia 1966 r. z udziałem kard. Stefana Wyszyńskiego i Episkopatu Polski. Prymas Tysiąclecia tak wspominał klimat tamtych wydarzeń: „Zebraliśmy się w Bazylice Prymasowskiej na konkluzyjne nabożeństwo uroczystości milenijnych w Gnieźnie. Nieszpory celebrował arcybiskup Wojtyła. Właśnie gdy rozpoczęliśmy śpiew „Niechaj będzie pochwalony”, odezwały się armaty na salut marszałka Spychalskiego, który na pobliskim placu Wolności odprawiał obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego (forsowanie Odry). Przedziwne wrażenie wywiera ten śpiew przy odgłosie armat. Wkrótce armaty umilkły, a śpiew trwał dalej”.

Ks. Waldemar Hanas puentuje: – W 1966 r. obchody millenium chrztu Polski rozdzielono, teraz, na szczęście, będziemy mogli świętować wspólnie.