Reklama

Świat powinien o tym wiedzieć

O obozie koncentracyjnym Auschwitz--Birkenau wie cały świat. Niewielu jednak słyszało o niemieckim obozie tylko dla dzieci, a taki istniał w Łodzi – mówi Błażej Torański, współautor książki Mały Oświęcim.

Niedziela Ogólnopolska 45/2020, str. 40-41

Marian Zubrzycki

Błażej Torański

Błażej Torański

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera

Ks. Mariusz Frukacz: Napisał Pan wspólnie z Jolantą Sowińską-Gogacz niezwykłą książkę: Mały Oświęcim. Dziecięcy obóz w Łodzi. Dlaczego wcześniej nikt z historyków, dziennikarzy i publicystów nie zajął się głębiej tym tematem?

Reklama

Błażej Torański: W najnowszej historii Polski nadal jest masa białych plam, tematów niewygodnych dla elit politycznych. Żyjemy w końcu w kraju, w którym – jak powiada Tadeusz Płużański – trwa wojna między trzecim pokoleniem UB a trzecim pokoleniem AK. O piekle polskich dzieci przy ul. Przemysłowej w Łodzi, w jedynym w Polsce niemieckim obozie koncentracyjnym dla dzieci, powstało wprawdzie kilka książek, w tym nasza, ale pozostałe przemknęły bez echa. W 1975 r. Ossolineum wydało monografię Hitlerowski obóz koncentracyjny dla małoletnich w Łodzi Józefa Witkowskiego, który współpracował ze służbami komunistycznego państwa, zatem miał dostęp do unikatowych dokumentów. Od tego czasu minęło jednak 45 lat. Inny jest dziś świat, inna narracja. Poza tą książką, kontrolowaną przez propagandę PRL, łódzki obóz był konsekwentnie przemilczany. Nie był to, oczywiście, przypadek. Trafną hipotezę wyraża cytowana przez nas była więźniarka obozu Krystyna Wieczorkowska-Lewandowska: „Ten obóz był tajny, ukryty w getcie, i taki pozostał. Od wielu lat się zastanawiam: komu na tej ciszy zależy? Po wojnie go zburzono, rozebrano, «pozamiatano». A przecież był unikatowy, drugiego takiego w Europie nie było. Jak widać, Niemcy wciąż mają wielki wpływ na kształt świata, skoro do dziś prawie nikt o nas, dzieciach z Przemysłowej, nie wie”. I dodaje: „Zniszczenie dowodów istnienia obozu zrobiono na zamówienie polityczne. Gdzieś po drodze zniknęły też przecież nasze dokumenty i miała zniknąć cała ta historia”. Nie można jej jednak przemilczeć, trzeba o niej głośno mówić. Stąd pomysł na książkę.

Jest ona spotkaniem dwojga autorów, których połączył temat i zamysł, by łódzki obóz na Przemysłowej, biała plama na mapie II wojny światowej, trafił do świadomości czytelników.

Pomóż w rozwoju naszego portalu

Wspieram

Rzeczywiście, scaliliśmy dwie narracje. Pani Jolanta Sowińska-Gogacz w ciągu ośmiu lat pokonała 10 tys. km, aby odnaleźć ocalałych byłych więźniów i utrwalić ich wspomnienia. Zebrała obszerną dokumentację – pisaną, fotograficzną i filmową – związaną z łódzkim obozem. Poświęcała na to swoje weekendy, święta, sen, a przecież ma też rodzinę i pracę. Wiele równie wartościowych opowieści odnalazłem w archiwum łódzkiego IPN, w 28 tomach akt procesowych wachmanki Eugenii Pol vel Genowefy Pohl. Analizowałem dokumentację, która liczy kilka tysięcy kart. Szczególnie pochyliłem się nad losem tragicznej postaci wachmanki, prawdziwej bestii w ludzkiej skórze, która usiłowała wyprzeć z pamięci swoje zbrodnie. Czasami miałem poczucie, jakbym prowadził z nią szczególny dialog – jak Kazimierz Moczarski rozmawiał w celi z Jürgenem Stroopem, co zapisał w Rozmowach z katem.

Kim była Genowefa Pohl i dlaczego dopiero teraz poznajemy jej prawdziwą biografię?

Reklama

Pol/Pohl była córką mistrza budowlanego i szwaczki. Skończyła tylko szkołę podstawową w Łodzi na Księżym Młynie. Przez większość życia nazywała się Eugenia Pol i takie nazwisko widnieje na jej nagrobku. Genowefą Pohl, pisaną z niemiecka, była w czasie okupacji – od czerwca 1940 r., kiedy to w wieku 17 lat podpisała volkslistę, do maja 1945 r., kiedy wyszła z obozu, w którym była bestią. Chodziła tam przeważnie w mundurze SS, w oficerkach i furażerce, z pejczem w dłoni. Najlepiej niech mówią o niej, cytowani w książce, byli więźniowie: Helena Leszyńska: „Jak słyszę nazwisko Pohl, słabo mi się robi”; Gertruda Skrzypczak: „Zła, okrutna. Biła, czym popadło. Nigdy nie widziałam jej bez przyrządu do bicia. Traciłyśmy przytomność”; Emilia Mocek: „Ordynarna i szorstka. Raz zerwała nas w nocy z łóżek i popędziła na boso, w koszulinkach do pompy. Kazała nam się myć w zimnej wodzie, a potem nas biła”; Helena Ofiara: „Kije, które nosiły nadzorczynie, Bayer i Pol, nie były drewniane. Sztywne, oplecione skórą, jakby w środku znajdował się stalowy pręt”; Alicja Molencka-Gawryjołek: „Biła, kopała butami, a nawet uderzała cegłą. Za jedno słowo polskie albo za wzięcie zgniłego kartofla. Odbiła mi nerki. Bałyśmy się panicznie nawet jej wzroku”; Teodor Tratowski: „Dzieci myjące się w balii zalewała tak bardzo gorącą wodą, że powstawały im na skórze pęcherze”. Wystarczy? W 1974 r. Sąd Wojewódzki w Łodzi skazał ją w procesie poszlakowym na 25 lat więzienia. W 1989 r. złagodzono jej wyrok, odzyskała wolność. Zamieszkała w łódzkiej dzielnicy Dąbrowa. Zmarła w 2003 r.

Czy ta publikacja nie powinna się znaleźć na liście lektur, obok takich książek, jak np. Dymy nad Birkenau czy Z otchłani?

Nie chcę, aby odebrano to jako wyraz pychy, ale czytałem dziesiątki świadectw z II wojny światowej i nie mam wątpliwości, że świadectwom tych dzieci – mówię to z punktu widzenia ich cierpienia – należy się takie miejsce.

Mały Oświęcim
Jolanta Sowińska-Gogacz, Błażej Torański
Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Liczba stron: 312

2020-11-04 10:45

Oceń: 0 0

Reklama

Wybrane dla Ciebie

Straż pożarna: 2200 interwencji w związku z burzami

2025-07-08 07:30

[ TEMATY ]

burze

PAP/Darek Delmanowicz

W związku z przechodzącym przez Polskę frontem atmosferycznym PSP odnotowała 2200 interwencji związanych głównie z usuwaniem skutków intensywnych opadów, lokalnych podtopień i silnego wiatru - poinformował rzecznik prasowy komendanta głównego Państwowej Straży Pożarnej st. bryg. Karol Kierzkowski.

Kierzkowski przekazał, że strażacy prowadzili działania w całym kraju, koncentrując się na usuwaniu podtopień ulic, piwnic oraz budynków mieszkalnych, usuwaniu przewróconych drzew z jezdni, budynków i pojazdów, a także zabezpieczaniu miejsc zdarzeń oraz zagrożonych obiektów.
CZYTAJ DALEJ

Rowerem do Rzymu. Młodzież z Siedlec na jubileuszowej pielgrzymce nadziei

2025-07-08 16:00

[ TEMATY ]

pielgrzymka

Rzym

rower

młodzież

Pielgrzymka Rowerowa

Siedlce

Adobe.Stock

Bez wygód, ale gotowi na wysiłek, z sercami otwartymi na zmianę. Dziewięcioosobowa grupa młodzieży wraz z duszpasterzem - ks. Radosławem Piotrowskim wyruszyła na wyjątkową pielgrzymkę - nie pieszo, nie autokarem, lecz... rowerem. Ich celem jest Rzym, a motywacją - Rok Jubileuszowy, ogłoszony przez papieża Franciszka i Jubileusz Młodych, który odbędzie się na przełomie lipca i sierpnia w Wiecznym Mieście.

Ks. Radosław Piotrowski, duszpasterz młodzieży diecezji siedleckiej i inicjator wyprawy, zdradza, że wszystko zaczęło się rok wcześniej, podczas pielgrzymki pieszej. „Chcieliśmy pójść gdzieś dalej niż Polska. I kiedy papież Franciszek ogłosił Rok Jubileuszowy i zaprosił młodych do Rzymu, to automatycznie przyjęliśmy, że to jest właśnie to wołanie Pana Boga, żebyśmy odwiedzili Wieczne Miasto - na rowerach” - wskazuje.
CZYTAJ DALEJ

IMGW: mogą pojawić się podtopienia. Sytuacja nie jest w 100% bezpieczna

2025-07-08 15:17

[ TEMATY ]

IMGW

opady

podtopienia

Adobe.Stock

Kulminacyjny moment opadów przypadnie w nocy z wtorku na środę; prognozy są korzystniejsze niż te z września 2024 roku - poinformowały we wtorek na konferencji IMGW i Wody Polskie.

W poniedziałek strażacy odnotowali 2200 interwencji w związku z burzami. W najbliższych dniach niż przemieszczający się nad Polską przyniesie intensywne opady deszczu.
CZYTAJ DALEJ

Reklama

Najczęściej czytane

REKLAMA

W związku z tym, iż od dnia 25 maja 2018 roku obowiązuje Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia Dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) uprzejmie Państwa informujemy, iż nasza organizacja, mając szczególnie na względzie bezpieczeństwo danych osobowych, które przetwarza, wdrożyła System Zarządzania Bezpieczeństwem Informacji w rozumieniu odpowiednich polityk ochrony danych (zgodnie z art. 24 ust. 2 przedmiotowego rozporządzenia ogólnego). W celu dochowania należytej staranności w kontekście ochrony danych osobowych, Zarząd Instytutu NIEDZIELA wyznaczył w organizacji Inspektora Ochrony Danych.
Więcej o polityce prywatności czytaj TUTAJ.

Akceptuję