W ciągu wieków wiele powiedziano i napisano o postaci św. Franciszka z Asyżu, wiele namalowano obrazów, wiele napisano wierszy, nakręcono filmów. Każdy z autorów chciał wydobyć i odtworzyć jakiś nowy aspekt, nowy element z życia i dzieła dokonanego przez Biedaczynę z Asyżu. Nierzadko też dokonywano tego w taki sposób, aby wykorzystując oryginalność Świętego, znaleźć okazję do podkreślenia własnej oryginalności.

Franciszkowa wizja

Czy św. Franciszek był oryginalny? Dlaczego jego dzieło, rozpoczęte u początku XIII wieku, które rzutuje i na naszą epokę, znalazło aż taki oddźwięk w średniowiecznej Europie i wyzwoliło tyle emocji?

Na ścianach i oknach starych kościołów często możemy oglądać różnego rodzaju sceny biblijne i religijne, począwszy od starożytnych mozaik ukazujących Chrystusa Pantokratora, poprzez różne sceny ilustrujące wydarzenia Starego i Nowego Testamentu, aż po historie z życia świętych, widniejące na witrażach i polichromiach. W ten sposób sztuka religijna usiłowała, z częstym sukcesem, spełnić swe zadanie katechetyczne. Jednakże martwy obraz, nawet jeśli jest bardzo doskonały, ma jedynie ograniczony wpływ na wyobraźnię człowieka. Św. Franciszek, przygotowując w Greccio pierwszą żywą szopkę, nie tylko wprowadził do ewangelizacji elementy dramatu, ale pokazał znacznie więcej: wskazał, że Chrystus, przyjmując ludzkie ciało z Maryi Dziewicy, jako prawdziwy człowiek stanął wśród ludzi, wkraczając raz na zawsze w historię świata. Prawdziwy Bóg, stając się prawdziwym człowiekiem, przyjął na siebie wszystkie konsekwencje człowieczeństwa, z wyjątkiem grzechu.

Alter Christus

Ten Chrystus wyszedł do ludzi, nie czekając na inicjatywę z drugiej strony, i rozpoczął dialog z każdym człowiekiem. Ewangeliczna scena dysputy dwunastoletniego Jezusa z uczonymi, ale także wskazanie w Piśmie w jerozolimskiej świątyni, to nie tylko moment podkreślenia Jego mądrości, ale to także wskazanie na potrzebę dialogu z ludźmi inaczej myślącymi. Ten sam Jezus Chrystus udaje się do ludzi najbardziej potrzebujących, w najszerszym rozumieniu tego słowa – ubogich materialnie i duchowo. Wkracza w ich codzienne życie, codzienne potrzeby, w szarą rzeczywistość. I za wszystkich ludzi oddaje życie na Krzyżu. I dla ludzi daje Siebie w Eucharystii. I tym ludziom daje za matkę swoją Matkę. Wszystkie te aspekty Chrystusowego dzieła zbawienia człowieka i świata Poverello – Biedaczyna z Asyżu splata, tworząc we własnym życiu ich piękną syntezę: ten sam Jezus, który w tajemnicy Wcielenia wkroczył w historię świata, jest wciąż w dziejach świata i każdego człowieka obecny. Tę prawdę odkrył i ukazał św. Franciszek we własnym życiu, stając się narzędziem Jego Miłości, i z tą Miłością wychodząc ku każdemu człowiekowi: ubogiemu materialnie i duchowo, zeszpeconemu przez trąd i przez grzech, znającemu i nie znającemu Boga, stając się, jak go określili potomni, „alter Christus” – drugim Chrystusem.

Z Umbrii do świata

Życie Franciszka stało się najgłębiej przemawiającym kazaniem do współczesnych mu ludzi, stąd nikogo nie dziwi fakt, że wkrótce otoczyli go pierwsi Bracia, którzy (bez entuzjazmu ze strony samego Świętego) stali się zalążkiem nie tylko nowego zakonu, nazwanego później franciszkańskim, ale niezwykle dynamicznego w całej Europie zjawiska nazwanego później ruchem franciszkańskim, który zapalił wówczas wiele tysięcy ludzi do życia ideałami Franciszka z Asyżu. Tymczasem młody, prężny zakon bardzo szybko z krainy Umbrii i ze słonecznej Italii przedostał się za Alpy i jeszcze w 30. latach XIII wieku dotarł do Polski i na Ruś, przynosząc lokalnemu Kościołowi nowy zapał i energię do głoszenia Ewangelii Chrystusa, dzielenia się słowem Bożym i posługi.

Franciszkański duch

Syntetyczną charakterystykę Zakonu Franciszkanów możemy odczytać z I rozdziału Reguły, jaką św. Franciszek dał swoim Braciom: „Reguła i Życie Braci Mniejszych jest takie: zachowywać świętą Ewangelię Pana naszego Jezusa Chrystusa, żyjąc w posłuszeństwie, bez własności i w czystości. Brat Franciszek przyrzeka posłuszeństwo i uszanowanie papieżowi Honoriuszowi i jego prawowitym następcom oraz Kościołowi Rzymskiemu. Inni Bracia obowiązani są słuchać Brata Franciszka i jego następców”. Według słów Świętego Zakonodawcy Franciszkowi Bracia zostali zobowiązani do posłusznego naśladowania Jezusa Chrystusa w Kościele kierowanym przez Ojca Świętego. Na terenie naszej diecezji posługę tą pełnią przez stulecia, prowadząc w duchu franciszkańskim posługę duszpasterską i parafialną w Przemyślu, Sanoku, Krośnie i od kilkudziesięciu lat w Głowience k. Krosna. Najbardziej chyba znani są z posługi sanktuaryjnej w Kalwarii Pacławskiej, gdzie szczególnie dostrzegalne jest charakterystyczne dla Franciszkanów połączenie pobożności ludowej z oficjalnym kultem Kościoła. A franciszkańska dewiza „Pokój i Dobro” wyznacza im także sposób i cel naśladowania Biedaczyny z Asyżu w budowaniu Królestwa Bożego.