O relacji wiary i rozumu oraz dążeniu do prawdy w wydanej ćwierć wieku temu encyklice Jana Pawła II „Fides et ratio“ dyskutowali 28 listopada w Papieskim Uniwersytecie Gregorianum w Rzymie wybitni profesorowie filozofii oraz zebrana publiczność.

Debata odbyła się w ramach trwających Dni Jana Pawła II na Uniwersytetach Papieskich w Rzymie. W czwartkowy wieczór temat konferencji brzmiał: - Wiara, rozum, kultura, ideologie. Ćwierćwiecze encykliki „Fides et ratio“.

Jak wskazywał prof. Andrea Di Maio z Uniwersytetu Gregoriana, w myśłi Jana Pawła II istotne jest założenie, że człowiekowi potrzebna jest zarówno wiara, jak i rozum. Pomiędzy nimi istnieje ścisła zależność, a należy dążyć do zrozumienia prawd wiary , odkrywania ich drogą rozumową.

Służy temu filozofia, która wszakże musi być poddana wyższemu celowi dążenia do prawdy, musi być odpowiedzialna. Filozofia jest konieczna, jest piękna i należy ją nauczać i praktykować.

Kluczowa sprawa: prawda

Jak zauważył ks. prof. Dariusz Kowalczyk S.J. z Uniwersytetu Gregoriana encyklika „Fides et ratio“ mówi wprawdzie o relacji pomiędzy wiarą a rozumem, jednak głównym jej tematem jest samo pojęcie prawdy. Czy prawda jeszcze istnieje? Co właściwie miałaby znaczyć prawda?

Zdaniem ks. prof. Kowalczyka, jest to zagadnienie niezwykle aktualne i istotne. „Istnieje bowiem wiele nurtów myślenia, które określiłbym jako nurty „piłatowe“, które wzgardliwie, cynicznie powtarzają: „Cóż to jest prawda?“. Liczy się to czy jestem skuteczny, czy przepcham swoje w mediach, czy polityczne wygram. Czy zrobię biznes“ - mówił ks. Dariusz Kowalczyk.

Dodał w rozmowie z Vatican News że samo takie tematu, czym jest prawda oraz obrona przekonania, że prawda istnieje, nawet jeżeli jest czasem trudno osiągalna, są kluczowe. „Bez niej właściwie nie ma możliwości porozumienia się, dialogowania. Nie jest bowiem największym problemem, że mamy różne opinie i przekonania. Jeśli jednak wierzymy, że jest jakaś prawda, to możemy rozmawiać. A jeśli nie ma tego punktu odniesienia, pozostaje nam tylko walka o to, kto jest sprytniejszy, kto przepchnie swoją rację“ - przekonywał ks. prof. Kowalczyk.

Myśl Jana Pawła II pozostaje zatem aktualna, zwłaszcza w czasach, gdy choćby w mediach społecznościowych w sposób zorganizowany na wielką skalę manipuluje się przekazem.

Sztuczna inteligencja - dar Boży

Ksiądz profesor Mariusz Kuciński z Akademii Kujawsko-Pomorskiej w Bydgoszczy zwrócił uwagę na fakt, że zarówno według Jana Pawła II, jak też Benedykta XVI oraz papieża Franciszka nowe technologie, w tym nowe media oraz nowe technologie stanowią szansę dla rozwoju człowieka i są darem bożym.

„Na pewno jednak, aby we właściwy sposób dostrzec walory choćby sztucznej inteligencji trzeba jej odniesienia do godności człowieka, do prawdy o człowieku i prawdy o społeczeństwie, czyli tego, do czego wzywał Jan Paweł II“ - podkreślał w rozmowie z Vatican News ks. prof. Kuciński. „Jeśli odniesiemy to do tego, kim jest człowiek, co sztuczna inteligencja może dać człowiekowi, a w których momentach może być dla niego zagrożeniem, to na pewno byłoby zgodne z metodologią, którą posługiwał się św. Jan Paweł II i papież Benedykt“ - dodał.

Jak stwierdził, nie chodzi o to żebyśmy się bali sztucznej inteligencji, ale o to, byśmy w tym aspekcie dobrze rozumieli naturę człowieka, byśmy rozumieli kulturę i jakie zmiany ta sztuczna inteligencja może wprowadzić. „Jan Paweł II już w 90. latach podczas spotkań z ludźmi nauki w Castel Gandolfo dopytywał, czy to, co się dzieje to jest nowa epoka, czy tylko jakieś poważne zmiany? I wtedy i Umberto Eco i polscy fizycy i kosmolodzy wszyscy jednomyślnie mówili: to jest nowa epoka, musimy się jej uczyć, musimy zwracać na nią uwagę“ - wyjaśniał ks. prof. Mariusz Kuciński.

W swym wykładzie podkreślał komplementarność nauczania Jana Pawła II oraz Benedykta VI w kwestii podejścia do wiary, rozumu, kultury czy nauki. Jak mówił, Jan Paweł II w „Fides et ratio“ podkreślał, że rozum i wiara są dwoma sojusznikami, którzy służą do odkrywania prawdy.

Dni Jana Pawła II szansą dla dialogu

Jak mówił ks. prof. Mariusz Kuciński, konferencje organizowane z okazji Dni Jana Pawła II w Rzymie są niezwykle istotne dla dialogu, zwłaszcza w sytuacji, gdy uczestniczy w nich tak wiele osób z wielu stron świata. „Potrzebujemy dialogu. Potrzebujemy umysłu otwartego - jak mówił Benedykt XVI. Nawet nie tyle otwartego, co poszerzonego o tę nową rzeczywistość, która nam towarzyszy. Byśmy umieli ją przyjąć, byśmy umieli ją zrozumieć i opracować. Myślę, że te konferencje są pomocą w poszerzaniu tego umysłu“ - stwierdził ks. prof. Kuciński.

Dni Jana Pawła II na Uniwersytetach Papieskich w Rzymie zakończą się 29 listopada o godz. 18 galą finałową i ogłoszeniem Nagrody Ratzingera w Papieskim Uniwersytecie Sw. Tomasza z Akwinu (Angelicum). Wydarzenie organizuje Watykańska Fundacja Jana Pawła II, rzymski Kościół i Hospicjum św. Stanisława Biskupa i Męczennika oraz Papieski Uniwersytet Jana Pawła II w Krakowie.