- Na jaką porę roku przypada w Chile Boże Narodzenie?
- Przybyłem do Chile 1 września 1997 r. i jedną z większych niespodzianek, jakie tu przeżyłem, były właśnie Święta Bożego Narodzenia. To przeszło moje oczekiwania - święta przypadają tam w lecie, przy upałach i temperaturach do 30-35 stopni Celsjusza. Jest to tak, jakby w Polsce świętować Boże Ciało w grudniu, przy mrozach i śniegu.
- Jak obchodzony jest Adwent?
- Zwykle okres Adwentu, to czas poświęcony nabożeństwom maryjnym (coś takiego jak w Polsce nabożeństwa majowe), co tutaj nazywają „Mes de María”. Rozpoczyna się 8 listopada i kończy 8 grudnia, w święto Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Jest to też okres Pierwszych Komunii św., związanych tradycyjnie z tym świętem. W radiu i telewizji z rozpoczęciem Adwentu pojawiają się pieśni bożonarodzeniowe, także sklepy przybierają wystrój świąteczny. Zwyczajem tutejszym jest błogosławieństwo w pierwszą niedzielę Adwentu „coronas de adviento”, czyli adwentowych koron - są to 4 świece, przystrojone i ozdobione zielenią i ustawione w krąg (1 świeca na każdą niedzielą Adwentu). Także w pierwszą niedzielę błogosławi się wszystkie kobiety, które są w ciąży. Nie wiem, czy jest tak wszędzie, ale w naszej parafii gromadzimy się też codziennie rano na modlitwę brewiarzową.
- Czy w czasie świąt śpiewa się kolędy?
- Nie są to te kolędy, które znałem z Polski. Są to pieśni bożonarodzeniowe, związane mocno z tradycjami sprowadzonymi z Hiszpanii, niektóre nawet z czasów konkwisty. Poza tym, pieśni czy piosenki współczesne sprowadzone z Europy czy z USA. Trochę śmieszne jest jednak słuchać czy śpiewać o białym śniegu, kiedy tutaj umiera się z gorąca i trzeba co chwilę ocierać pot z czoła.
- A zwyczaj ubierania choinek i dawania sobie prezentów?
- Prezenty to dla większości ludzi największa chyba atrakcja tego okresu. Już z rozpoczęciem Adwentu zaczyna się to szaleństwo kupowania prezentów. W części Santiago, w której mieszkam, co wieczór ustawiają się na ulicach straganiarze sprzedający wszystko, co może nam się kojarzyć z tymi świętami, ale i wiele innych rzeczy, które nie mają żadnego związku z Bożym Narodzeniam. W Polsce dostawało się prezenty na św. Mikołaja i później pod choinkę. Tutaj - tylko na Boże Narodzenie. Choinki są zwykle sztuczne, a jeżeli już żywe, to nie całe drzewka, ale zielone gałęzie i to nie świerkowe, lecz jakiekolwiek, ozdobione światłami i bombkami. Nie ma tutaj tyle iglastych lasów co w Polsce.
- Jaki jest stół wigilijny?
- Przygotowanie stołu wigilijnego i łamanie się opłatkiem to raczej tylko tradycja polska, jak mogłem doświadczyć. Pamiętając, że w Chile jest lato i dni są długie, najpierw odprawia się Mszę św. (Pasterkę), a później zasiada się do stołu. Pasterka rozpoczyna się w nocy, około godziny 21-22. Często odprawiana jest na zewnątrz kościoła. Przybywa na nią mnóstwo ludzi, także ci, którzy przychodzą do kościoła raz, dwa razy w roku. Poza tym jest tak gorąco, że lepiej jest modlić się na świeżym powietrzu. Większość z uczestniczących w pasterce, nie przychodzi już na Mszę św. w sam dzień Bożego Narodzenia. Jest to raczej dzień przeżywany w rodzinie ze wspólnym posiłkiem. Na święta Bożego Narodzenia przypada też tutaj tradycyjnie rozpoczęcie okresu wakacyjnego, dlatego wiele rodzin wyjeżdża już z miasta, zwykle na plażę, albo w góry (Chile to kraj górsko-morski).
Podczas wieczerzy wigilijneh tradycyjnie je się tutaj „pan de pasqua” (w Chile Boże Narodzenie często nazywa się Pasqua, czyli pascha, wielkanoc…), co jest odpowiednikiem naszego keksa z bakaliami i popija się go „cola de mono”, napojem zrobionym z kawy z mlekiem i alkoholem. Najważniejsze jest spotkanie rodzinne i wspólne przeżywania tych świąt.
- Czy w Chile ubiera się szopki?
- W kościołach pojawiają się szopki. W naszej parafii dzieci pierwszokomunijne śpiewają „villansicos”, czyli tutejsze kolędy, pół godziny przed pasterką, a także przygotowujż „pesebre viviente”, czyli żywą szopkę. Przebierają się w stroje i podczas Mszy św., w momencie ofiarowania darów, niosą w procesji dzieciątko Jezus w darze na ołtarz. Nie ma kolędników. Przebieranie się i odwiedzanie domów odbywa się od kilku lat w Halloween, noc poprzedzająca dzień Wszystkich Świętych. Jest to zwyczaj sprowadzony z USA.
- Co tworzy klimat świąteczny?
- Ten klimat tworzą przede wszystkim dekoracje domów i ulic, ozdobionych światłami, takimi jak na choinkach. Na zewnątrz niektórych domów pojawiają się szopki. Dzieci dają podarunki jedne drugim, nazywając to „amigo secreto” - nieznany przyjaciel. Robią losowanie, zachowują dla siebie imię tego, kogo wylosowały i dla niego właśnie przygotowują upominek. Na ulicach pojawiają się Santa Claus, jak nasz Święty Mikołaj. Są przebrani w typowe czerwone stroje, długie siwe brody i rozdają drobne prezenty dzieciom. Jest to atrakcja, ale wymagająca sporo poświęcenia, gdy zważymy, iż tu w tym czasie jest bardzo gorąco.
- Powitanie Nowego Roku wygląda chyba tak jak na całym świecie?
- Istotnie. Nowy Rok świętuje się balami, spotkaniami rodzinnymi, szampanem, „asado”, czyli grillem i sztucznymi ogniami. W różnych częściach miasta przygotowuje się sztuczne ognie, których pokaz odbywa się o północy i gromadzi wielu mieszkańców. Niektórzy jadą specjalnie na taki pokaz na wybrzeże, do miasta Valparaiso, cieszącego się sławą i długą tradycją, jeśli chodzi o tego typu pokazy.
- Czy znana jest tu kolęda - wizyta duszpasterska?
- Nie ma takiego zwyczaju. Poza tym trudno byłoby tutaj odwiedzić wszystkich wiernych z wielu powodów. Między innymi dlatego, że zwykle parafie są bardzo duże i rozległe, poza tym brakuje księży. Nasza parafia liczy ok. 70 tysięcy osób, z czego 75% to katolicy, albo raczej ochrzczeni, a ja jestem sam. Nie mamy też spisu rodzin. Często zdarza się, że ludzie zmieniają miejsce zamieszkania. Kiedy idę do jakiegoś domu, nie pytam już, kto w nim mieszka, gdyż za każdym razem spotykam tam nowych ludzi - a to babcia, a to wnuk, a to kuzyn, który właśnie się tam sprowadził.

Oprac. Anna Guzik