ANNA SKOPIŃSKA: – Na swoim oddziale spotyka Pani chorych, którzy cierpią. Czym to cierpienie jest? Można je zdefiniować, jakoś dookreślić?

EWA STRZELCZYK-UTZ: – Chrześcijaninowi kojarzy się przede wszystkim z Chrystusem, który dla nas cierpiał i zmarł na krzyżu. Dla mnie, jako chrześcijanki i człowieka, lekarza, cierpienie ma związek z człowieczeństwem Chrystusa i przez to Jego szczególnie bliską relacją z każdym cierpiącym. Przez lata mojej pracy z chorymi, umierającymi z powodu choroby nowotworowej, ciągle dotykam problemu cierpienia, bólu i umierania. Wciąż na nowo mnie porusza moja bezradność wobec tej choroby i objawów z nią związanych. Pacjent z chorobą nowotworową, niezależnie od jej stadium, czy to w momencie rozpoznania, w trakcie długotrwałego i uciążliwego leczenia onkologicznego czy też w ostatniej fazie, kiedy już nic nie da się zrobić i pozostaje tylko czekanie na koniec, cierpi w kilku wymiarach.
W medycynie paliatywnej mamy taki termin jak „ból totalny”, który moglibyśmy przekształcić w „cierpienie totalne”. Po pierwsze więc jest to cierpienie w pojęciu fizycznym – ból fizyczny. Medycyna radzi sobie z tym objawem, dysponując całą gamą słabszych i silniej działających leków przeciwbólowych. Druga składowa to cierpienie psychiczne. Wtedy potrzebna jest obecność, bliskość drugiej osoby, wsparcie psychologa oraz często leki uspokajające czy przeciwdepresyjne. Tutaj towarzyszenie temu choremu, członkowi rodziny czy pacjentowi jest niezmiernie ważne. Następnym, nierzadko występującym problemem, jest tzw. ból socjalny, cierpienie socjalne. Dotyczy to często chorych samotnych, starych lub młodych ludzi posiadających dzieci, utrzymujących rodzinę, którzy nagle przestają pracować, zarabiać pieniądze, a pomoc ze strony państwa w takiej sytuacji jest znikoma, poza tym zwyczajnie nie mają siły, żeby pozałatwiać swoje materialne sprawy. Czują się wtedy odosobnieni w sprawnym społeczeństwie, bezradni i przez to jeszcze bardziej samotni. Ogromną rolę może spełnić w takiej sytuacji dobry, serdeczny i zaradny pracownik socjalny.

– A cierpienie duchowe? Też zapewne się pojawia...

– To najtrudniejszy dla mnie temat. Często słyszę pytania: „dlaczego ja?”; „czym sobie na to zasłużyłem?”; „dlaczego Bóg na to pozwala, przecież byłem uczciwym człowiekiem, nikomu nie zrobiłem krzywdy?”. Zamiast odpowiedzieć – milczę. Myślę, że z tego rodzaju pytaniami niejeden kapłan miał także problem. Według mnie to jest tak naprawdę najbardziej ludzki wymiar cierpienia, najlepiej pokazuje nam bezradność pacjenta, lekarza, pielęgniarki, kapłana i człowieka. Chrystus też się przecież bał.

– Można temu jakoś zapobiec? Wyprzedzić chorobę, która powoduje strach i bezradność?

– Czy człowiek może zapobiec cierpieniu, chorobie? W większości sytuacji zapewne nie, ale w medycynie mamy dziedzinę zwaną profilaktyką. Dotyczy to każdego rodzaju choroby, chorób układu krążenia, oddechowego, gastrologii. Także w onkologii profilaktyka jest niezmiernie ważna. Istnieją bowiem rodzaje nowotworów, które wcześnie rozpoznane dzięki badaniom profilaktycznym mogą być całkowicie wyleczone. Dlatego badania profilaktyczne są takie istotne.

– Bo nierzadko ratują życie. Wiemy o profilaktyce, ale czy jesteśmy jej dostatecznie świadomi?

– Ten rodzaj opieki zdrowotnej mocno kuleje w naszym kraju i choć lekarze, odpowiedni ministrowie i urzędnicy są głęboko świadomi konieczności wykonywania badań, często są one pomijane, niedostatecznie finansowane i nie ma silnego nacisku na ich wykonywanie. Nie ma też np. przepisów nakładających obowiązek częstej, systematycznej kontroli cytologii, usg piersi czy mammografii, kolonoskopii, rtg płuc, PSA i innych. Polski pacjent powienien być świadomy, że sam musi dbać o swoje zdrowie i pamiętać o badaniach profilaktycznych, pytać o nie swojego lekarza a nawet, w miarę możliwości, wykonywać je na własną rękę. Proszę mi wierzyć, istnieje duża grupa ludzi, którzy przez przypadek, przy okazji badania profilaktycznego mieli zdiagnozowany nowotwór i dzięki temu szybko podjęte leczenie pozwoliło im całkowicie wyzdrowieć.

– Jak więc nakłonić ludzi do dbania o siebie?

– Prosto. Piąte przykazanie – nie zabijaj siebie, dbaj o swoje zdrowie, rób badania profilaktyczne.